Wednesday, January 21, 2015

පරණ කතාවක්

Losartan නිසා බලෙන් වකුගඩු රෝගියෙක් වෙච්ච තවත් කෙනෙක් මට දවස් දෙක තුනකට කලින් මුණ ගැසුණා.


ඉතින් මේ හදිස්සියේ බ්ලොග් එක පැත්තට ආවෙ Losartan වල Trade name ටිකක් කියල දාන්න. මොකද මං Losartan කිව්වට ඔබ එය නොදන්නවා වෙන්න පුළුවන්. ඔබ හෝ  ඔබ අදුනන කෙනෙක් පෙෂර් එකට බොන ලස්සන නමක් තියෙන  බෙහෙත Losartan වෙන්නත් පුළුවන්.

ඉතින් තවත් වැල්වටාරම් ඕනි නෑ. පල්ලෙහා තියන Link එකට ගිහිල්ල බලන්න ප්‍රෙෂර් එක තියන ඔයා දන්න රෝගීන් බොන බෙහෙත Losartan ද කියල...

එය Losartan නම් මතකයිනේ කලින් සටහන...

Losartan සඳහා වෙනත් නම්

ප.ලි : මෙන්න Losartan ගැන කලින් සටහන

Saturday, January 17, 2015

අද 1984 අවුරුද්දෙ අහවල් දවස... නේද???

සතියක් ගෙවී ගිහින් ඇරඹෙන තවත් අලුත් සතියක නැවුම් ආලෝකය ගෙයි දොරකඩටම ඇවිත්. අලුත් සතියේ අලුත් රෝගියෙකුගේ විස්තරයක් ඔබට කියන්න තමයි මගේ මේ සුදානම...

මේ මව සහ ඇගේ පුත්‍රයා මට මුණගැසෙන්නේ අපේ ශික්ෂණ රෝහලේ මානසික රෝග සායනයේදී. මං අද කියන්න යන්නේ නාවර පෙරාගත් මුරණ්ඩු කුඩා ගැටයෙක් අතින් අල්ලාගෙන ආපු අසරණ අම්මා කෙනෙක් ගැන කියල ඔබ හිතුව නම් ඔබට වැරදුණා...  

වයස අවු : 78 ක අම්ම කෙනෙක් එක්කන් ආපු අවු : 50 ක විතර රියදුරු මහත්තයෙක් ගැන තමයි අද කතාව...

අපේ අම්ම අවුරුදු දෙකකට කලින් වෙනකම් ගෙදර වැඩ පල කරගෙන හොඳින් හිටිය. ඊට පස්සේ තමයි මහත්තයෝ අපේ අම්මට මේ කාලකන්ණි ලෙඩේ හැදුනේ. 

දැන් අම්මට ළඟදී වෙච්ච කිසි දෙයක් මතක නෑ. දවල්ට හොඳට බඩ පිරෙන්න කාපු අම්ම පැය භාගෙකට විතර පස්සේ කෑවේ නෑ කියල කුස්සිය පෙරලගෙන කෑම හොයනවා. මං එයාගේ පුතා කියන්නවත් එයාට මතක නෑ. හැබැයි අවුරුදු 20 කට 30 කට කලින් වෙච්ච දේවල් නම් අම්මට හොඳට මතකයි. අම්ම එයාගේ ගමේ ඉස්කෝලෙට ගියපු හැටි එහෙම නිතරම වගේ කියනවා.  
ඒ හැම එකක්ම ඉවසන්න පුළුවන් මහත්තයෝ ඒත් අපේ අම්ම ගේ වටෙයි අහල පහලයි හැමතැනම ඇවිදින්න ගිහින්, තියන කුණු සේරම ගෙනත් ඇඳේ තියගන්නවනේ. ඒවා මැදි කරන් තමයි අම්ම නිදාගන්නේ. අපි ඒවා අයින් කරන්න හදනකොට අම්ම අපිට ගහන්නත් එනවා...

අම්මගේ හැසිරීම මේ විදියට වෙනස් වෙලා දැන් කොච්චර කල් ද ???  නොනැවතී ඉදිරියට යන කෝච්චියක් වාගේ වෙච්ච මෙයාගේ කතාව මදකට නතර කරන්න මං ඇහුව...

අවුරුදු දෙකක් ඇති...

ඒ අවුරුදු දෙකටම බෙහෙත් ගත්තේ නැද්ද???

නෑ මහත්තයෝ. අපි හිතුවේ කව්රු හරි ඉරිසියකාරයෙක් අපිට හුනියමක් කරලා ඇති කියල. රට වටේ තියන දේවාල හැම එකකටම වාගේ අපි අම්මව එක්කන් ගියා. පුළුවන් තරම් ගුරු කම් කළා, නුල් බැන්ද ඒත් ගුණයක් නෑ මහත්තයෝ.

අන්තිමට අපේ ගමේ කෙනෙක් මේ කිලිනික් එක ගැන කිව්වා. එහෙමයි මෙහෙ ආවේ...

මේ ලෙඩේ හොඳ කරගන්න පුළුවන් වෙයි නේද මහත්තයෝ???

මේ අම්මට ඉක්මනටම ලෙඩේ හොඳ කරගන්න පුළුවන් වෙන්න කියල ප්‍රාර්ථනා කරන ගමන් මං ලෙඩත් එක්ක අපේ විශේෂඥ වෛද්‍යතුමා ළඟට ගියා...

මේ ලෙඩා මං ළඟට ( විශේෂඥ මනෝ වෛද්‍ය - Consultant Psychiatrist ) මේ විදියට ලෙඩ උන අලුත එක්කන් ආව නම් හොඳ කරගන්න තිබුන. දැන් අවුරුදු දෙකක් ගිහිල්ලනේ. ලෙඩාට වයසත් වැඩියි (අවු;78). ඉතින් බෙහෙත් වලින් හොඳ වෙන්නත් පුළුවන් , හැබැයි ලොකු බලාපොරොත්තු නම් තියාගන්න එපා. අම්ම කරන විකාර වැඩ අඩු වෙන්න නම් බෙහෙතක් දෙන්නම්. පොඩි ළමයෙක් බලා කියගන්නවා වාගේ අම්මව බලාගන්න. 

දැන් දැන් සමාජයේ මානසික රෝගීන් ඉතා සුලභව හමුවේ. නමුත් තවමත් යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර ගුරුකම් ආදියෙහි ඇලී ගැලී සිටිනා බහුතරයක් දෙනා මෙවන් මානසික රෝගීන් වෛද්‍යවරයෙකු හමුවට රැගෙන යන්නේ ඔවුන්ගේ රෝගී තත්ත්වය උත්සන්න වූ පසුවයි. එහෙත් එවිට ඔවුන් සුව කිරීම යනු බොහෝවිට හුදෙක් සිහිනයක් ම පමණයි.

මෙවන් රෝගීන් වෛද්‍ය විද්‍යාවේදී හැඳින්වෙන්නේ Amnesia යනුවෙන්. මෙහි ආකාර කිහිපයක් දැකිය හැකියි. මෙම තත්ත්වය තාවකාලික ද විය හැකියි. මොළයේ සෛල වලට සිදුවන හානි නිසා amnesia තත්ත්වය ඇතිවේ.
                      වැටීම් ආදිය නිසා මොළයට සිදුවන හානි ( Physical Trauma),
                      මොළයට බලපාන විවිධ රෝගාබාධ (Brain diseases- Brain abscess etc)
                      පාළුව, කාන්සාව වැනි මානසික තත්ත්ව (Psychological Trauma)
                      ඇතැම් ඖෂධ හා මත්ද්‍රව්‍ය
                                             නිසාවෙන් කෙනෙක් හට අමතක වීම හෙවත් amnesia තත්ත්වය ඇතිවේ.

මෙවිට මොළයේ සෛල අකර්මන්‍ය වේ. ප්‍රතිකාර නොකළහොත් මෙම සෛල මියයාම සිදුවේ. නමුත් කල්තියා අදාල හේතුව සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමෙන් සෛල මියයාම නැවැත්විය හැකිය. එනම් මෙම තත්ත්වය පාලනය කිරීම හෝ සුව කිරීම සිදු කල හැකිය. නමුත් මොළයේ ස්නායු සෛල නැවත  වර්ධනය වීම සිදු නොවන බැවින් කල් ගතවත්ම රෝගය උත්සන්න වේ. එවිට රෝගියා සුව කිරීම සිදු කල නොහැකියි.

එබැවින් ඔබ දන්නා කෙනෙකුට හදිසියේ සෑම දෙයක්ම අමතක වීමේ තත්ත්වයක් ඇත්නම් සහ එය වැඩිවන බව ඔබ දකී නම් වහාම වෛද්‍ය උපදෙස් පැතීම නුවණට හුරුය. 

එසේම මානසික රෝගියෙක් බලි තොවිල් කිරීම සඳහා කපු මහතෙකු වෙත රැගෙන යනු වෙනුවට මානසික වෛද්‍යවරයෙකු වෙත කැටුව යාමට ද අමතක කරන්න එපා...

මෙවන් රෝගීන් බොහොමයක් මහා මඟ අතරමන් කර දමා ගොස් සිටිනු ඔබ දැක ඇති. එසේ වී ඇත්තේ ඔවුන්ගේ සමීපතමයන් රෝගියා සුව කිරීම සඳහා නිසි ප්‍රයත්න නිසි කල්හි නොදරා ඇති නිසාය.  



Saturday, January 10, 2015

අපිත් Losartan බොමු...

එදා වැහි දවසක්. සීතලේ ගුලිවෙලා නිදාගෙන හිටපු මම එළාම් එක වදිනකොටම ඇඳෙන් බිමට පැන්නේ පරක්කුවෙලා වාට්ටුවට ගිහින් අපේ විශේෂඥ ශල්‍ය වෛද්‍යතුමාගෙන් බැනුම් අහන්න බැරි හින්ද මිසක් ආසාවකට නම් නෙවෙයි.

ටිකක් වෙලගිහිල්ල හරි කොහොමින් කොහොම හරි මං එදා වාට්ටුවට ආව.

 එහෙම ආපු මම එදා දවසේ මට යොමුවෙලා හිටිය රෝගියා සොයා ඇඳක් ඇඳක් ගානේ ඇවිද්ද.

ඇය පැත්තකට වෙලා ඔහේ බලන් හිටපු යන්තම් හැට පැනපු මැදිවියේ කාන්තාවක්.

කොහොම හිටියත් විශේෂඥ වෛද්‍යතුමා වාට්ටුවට සැපත් වෙන්න කලින් රෝග විස්තරේ අහගන්න එපැයි. ඉතින් හෙමින් හෙමින් මෙයා ළඟට ගියපු මම වැඩේ පටන් ගත්ත.

එයා තරුණ වයසේ ළමයි දෙන්නෙක් ඉන්න අම්ම කෙනෙක්ලු. ඉතින් මේ වයසේ කෙනෙක් කඳුළු පුරෝගෙන ඉන්නේ ඇයි කියල මට පුදුමත් හිතුන.

මහත්තයා මගේ වකුගඩු දෙකම නරක වී ගෙන යනවලු.

සාමාන්‍යයෙන් මධ්‍යම පළාතේ වකුගඩු රෝගීන් කියන්නේ වැඩිය හමුනොවෙන කට්ටියක්. ඉතින් ඇගේ රෝගයට මුළ හොයාගෙන මං ආයෙත් ඇගෙන් ප්‍රශ්න අහන්න පටන් ගත්ත.

වකුගඩු රෝගයට බලපාන කරුණු බොහොමයක් අතුරින් දියවැඩියාව සහ අධික රුධිර පීඩනය අතිශය සුලබ හේතු දෙකක්. ඇයට අධි රුධිර පිඩනයට කාලයක් තිස්සේ බෙහෙත් බොන කෙනෙක්ලු.

මොනවද බොන්නේ අහපුහම Losartan බොන බව ඈ මා හා පැවසුවා.

කතාව ඉස්සරහට කියන්න කලින් ඒ පෙත්ත ගැන කරුණු ටිකක් ඔබට කියන්නම්. Losartan මඟින් රුධිර වාහිනී සංකෝචනය වීම නවත්වා ඒවා ප්‍රසාරණය කොට තබයි. මෙමගින් රුධිර ගමනාගමනයට ඇති බාධාව අවම වන නිසා රුධිර පීඩනය අඩුවේ. මීට අමතරව හෘද රෝග ඇතිවීමේ අවදානම අඩු කිරීම සඳහා ද  Losartan සුලබව භාවිත වේ.

ඕනෑම ඖෂධයක අතුරුඵල ඇත. Losartan හි side effects ලෙස කලාතුරකින් කෙනෙක්ට වකුගඩු අකර්මන්‍ය වීමක් ඇතිවිය හැක. එබැවින් වෛද්‍යවරයෙකු Losartan නිර්දේශ කරන්නේ ඔබට වකුගඩු රෝග අවධානමක් නැතැයි සැක හැර දැනගෙනය. මීට අමතරව මාස කීපයකට වරක් රුධිරයේ ක්‍රියටිනින් අගය නිර්ණය කිරීම මඟින් (රුධිර පරීක්ෂාවක් හරහා) ඔබගේ වකුගඩු වල තත්වය පරික්ෂා කිරීමක් ද වෛද්‍යතුමා විසින් සිදු කරයි.

ඉතින් මගේ රෝගියාගෙන් වැඩිදුර විස්තර අහනකොට තමයි රෝග නිධානය ගැන විස්තර දැනගත්තේ.

අධික රුධිර පීඩනය කියල දැනගත්ත දවස් වල වෛදයතුමෙක් ඈට  Losartan නිර්දේශ කළාලු. බෙහෙත් ඉවර වුණාට පස්සේ වෛද්‍යතුමා ළඟට නොගිහින් ලේසියට ගමේ ෆාමසියෙන්  Losartan ආයෙත් ගත්තලු. ඈ මේ විදියට වසර කිහිපයක් වෛද්‍ය නිර්දේශයෙන් තොරව Losartan බීල.

අන්තිමට ඈ අවාසනාවන්ත ලෙස වකුගඩු රෝගියෙකු බවට පත්වුණා.

ඉංග්‍රීසි බෙහෙත් වල අපි හිතන්නෙවත් නැති, සමහර විට අහලවත් නැති අතුරුඵල බොහොමයක් තියෙනවා. ඉතින් ඔයාලත් කවමදාකවත් වෛද්‍ය නිර්දේශයෙන් තොරව ෆාමසියෙන් නම් බෙහෙත් ගන්න නම් එපා...

Wednesday, January 7, 2015

මධු මේහය නොසළකා හැරි ඔහු...

මේක මට මුහුණ දෙන්න සිදුවුන අනුවේදනීය සිදුවීමක්... ඉරිදා දවස හැරෙන්න අනික් හැමදාම උදේම වාට්ටුවට යන අපි පැමිණිලා සිටින රෝගීන් ගෙන් රෝග විස්තර සටහන් කරගැනීමක් සිදු කරනවා. අපේ භාෂාවෙන් කියනවානම් history ගන්නවා.

ඉතින් මට මේ සිදුවීමට මුහුණ දෙන්න සිදුවුනෙත් history එකක් ගන්න එක්තරා රෝගියෙකු ළඟට ගියපු වෙලාවක. අවුරුදු 60ක් විතර වයස ඔහුගේ කකුලේ තිබුන තුවාලයක් ගෝස් වලින් වෙලා තිබුණා. නම, ගම එහෙම ලියාගත්තු මම එයාගේ රෝග විස්තර අහන්න පටන් ගත්ත. 

එහෙම විස්තර අහනකොට සාමාන්‍යයෙන් බොහෝ රෝගීන් අපිත් එක්ක ගොඩක් සුහදශීලි වෙනවා. එයාලගේ විස්තර බොහොම කැමැත්තෙන් අපිත් එක්ක කියනවා. ඒත් මේ රෝගියා නම් එහෙම කෙනෙක් වුනේ නෑ. 

කඳුළු පුරෝගත්තු අහිංසක ඇස් දෙකෙන් බොහොම අහිංසක විදියට මං දිහා බලපු මෙයා මං අහපු ප්‍රශ්න වලට යන්නේ කොහෙද මල්ලේ පොල් වාගේ උත්තර දුන්නා. මෙයාගේ හිතේ තිබ්බ ලොකු ප්‍රශ්නයක් මෙයාට වද දෙනවා කියන එක වැඩි වෙලාවක් යන්න කලින්ම මට තේරුණා. 

මොකක්ද මහත්තයා ප්‍රශ්නේ කියල හරිම ලෙන්ගතු විදියට ඇහුවත් මෙයා මට උත්තර දුන්නේ නම් නැහැ. ඉතින් බැරිම තැන මං මෙයාගේ ticket එක අතට අරන් කියවන්න පටන් ගත්තා.

ඒ වෙලාවේ තමයි එයාගෙම අත් අකුරින් ලියපු මේ සටහන මං දැක්කේ.
පහුවෙනිදා මෙයාගේ දණහිසට පහලින් වම කකුල ඉවත් කරලා තිබුණා...

ටික දවසකට පස්සේ ආයෙම දවසක මෙයා ළඟට ගියපු මම එයාව කතාවකට අල්ලගන්න හැදුවා... එදා නම් එයා මාත් එක්ක හොඳට කතා කලා.

මාස දෙකකට විතර කලින් මෙයාගේ වම් කකුලේ කට්ටක් ඇනිලා. දවස් දෙකතුනක් යනකොට එතැන තුවාලයක් හැදිලා. මෙයා වැඩිය එක ගණන් අරන් නැහැ. ටික දවසකින් තුවාලෙන් සැරව එන්නත් පටන් අරන්. ඒත් මාස දෙකක් යනකම් ම ඉස්පිරිතාලෙකට යන්න ඕනි කියල මෙයාට හිතිලා නෑ. 

කොහොමින් කොහොම හරි මෙයා ඉස්පිරිතාලෙට එනකොට දණහිස ළඟට එනකන්ම තුවාලේ ඔඩු දුවලා තිබුණා. සැරව පිරිලා තිබ්බ මේ තුවාලේ තවත් උඩට පැතිරිලා මෙයාගේ ජීවිතේට හානියක් කරන්න කලින් කරන්න පුළුවන් එකම දේ තමයි කකුල කපල ඉවත්කරලා දාන එක.

මේ වාගේ රෝගීන් සාමාන්‍යයෙන් දියවැඩියාවෙන් පීඩා විඳිනවා. ඉතින් මං මෙයාගෙනුත් ඒ ගැන අහල බැලුවා. 

මෙයාට අවුරුදු දෙකක ඉදන් දියවැඩියාව තිබිල. හැබැයි එයා එකට හරියට බෙහෙත් අරන් නැහැ. 

අද ඉඳන් දිගටම හරියට බෙහෙත් ගන්නවා කියල මාත් එක්ක කිව්වට එයාගේ කකුල නම් ආයේ ලබාගන්න විදියක් නම් නැහැ.

දියවැඩියාව, අත් සහ පාද වල ස්නායු පද්ධතියට හානි කරනවා. ඒ නිසයි තුවාලේ ඔඩු දුවනකන්ම මෙයාට එක දැනිල නැත්තේ. ඒවගේම රුධිරයේ වැඩිවන සීනි මට්ටම නිසා තුවාලය මත බැක්ටීරියා වර්ධනය සීග්‍රයෙන් සිදු වනවා. එම තත්වය පාලනය කිරීම කල් ගතවන විට ඉතා අපහසුයි.

දියවැඩියාව අද සමාජයේ හරිම සුලබ ලෙඩක්. නමුත් සමාජය තුල ඒගැන තියෙන දැනුවත් භාවයනම් හරිම අඩුයි. හැමදාම හරියට බෙහෙත් ටික අරන් හරි විදියට කෑම පාලනය කරගෙන හිටියොත් දියවැඩියා මාරයා පරදනවා කියන්නේ හරිම සුළු දෙයක්.

ඔයාලගේ පවුලේත් දියවැඩියාවෙන් පීඩා විඳින්නන් ඇති. ඔවුන් හරියට බෙහෙත් ගන්නේ නැතිනම් විය හැකි දේ ගැන ඔවුන් දැනුවත් කිරීමට පමා වෙන්න එපා...

හොඳ වෙන්නේ නැති තුවාල තියෙනවනම් කල් යවන්නේ නැතිවම සුදුසුකම්ලත් වෛද්‍යවරයෙක් හමු වන්න කියන එකත් කියන්න ඕනි...

මේ රෝගියා එක අතකින් වාසනාවන්තයි. රස්සා කරන මෙයාගෙම ළමයි මෙයාව හොඳට බලාගන්නවා. ඒත් ඔබේ නිවසේ මුදල් උපයන්නා ඔබ පමණක් වන්නට පුළුවන්. ඔබට මෙවන් දෙයක් වුවොත් ඔවුන්ට යන කල දසාව කුමක් ද... 

ඔබ වයස අවු : 25 ට වඩා වැඩිනම් ලේ වල සිනි (Fasting Blood Sugar) අගය වසරකට වතාවක් වත් පරික්ෂා කරගැනීම නුවනට හුරුයි. එසේම ඔබට නිතරම මුත්‍රා කරන්න අවශ්‍යනම් සහ අධික ලෙස පිපාසය දැනේනම් වහාම ඉහත පරික්ෂාව පැය 10ක් නිරාහාරව ගොස් සිදුකර ගන්න. ඔබ දැනටමත් දියවැඩියාවෙන් පීඩා විඳින්නෙකු විය හැකිය... 

Tuesday, January 6, 2015

ඇරඹුම...

                        ඩොකාගේ ඩයරිය කියල නමක් දැම්මට තාම මම ඩොකෙක් නෙවෙයි කියල මුලින්ම කියන්න ඕනි. මම අද දවසට (07-01-2015) හතරවෙනි වසර වෛද්‍ය ශිෂ්‍යයෙක්.

                                                                 නොයෙකුත් රෝගාබාධ වලට ප්‍රතිකාර ගැනීමට ශික්ෂණ රෝහල් වෙත පැමිණෙන විවිධාකාරයේ රෝගීන් රැසක් වෙද සිසුවෝ වන අපට හැමදාමත් මුණගැසෙනවා. 

                                         පොඩි හෙම්බිරිස්සාවක් වෙච්ච ගමන් සමහරු දුවගෙන එනවා. ඒ අතරේ තවත් සමහරු රෝහල වෙත එන්නේ ඔවුන්ගේ රෝගාබාධය උපරිමේටම වැඩි උනාට පස්සෙයි. 

                                                    ඒ කොහොම ආවත් බොහොමයක් දෙනා ඉක්මන් සුවය ලබල ටික දිනකින්ම රෝහලෙන් පිටව යනවා. තවත් සමහරකට  ටික කාලයක් රෝහලේ ඇඳක් මතට වෙලා ඉන්නත් සිදු වෙනවා.

                  කොයි විදිහේ කෙනෙක් උනත් ඒ බොහොමයක් දෙනා අපට හිතන්න කතාවක් ඉතුරු කරලා අපෙන් සමු අරන් යන්න යනවා.

               ඉතින් ඒ කතා මට පුළුවන් විදිහට මේ බ්ලොග් රෝලේ අද ඉඳන් ලියවෙයි.