doctor ,Man dawasata 1000ka kudu bonawa. Meken berenna kramayak nadda? කීයක් ගියත් කමක් නෑ. Heroin saha wenath winasha kari mathdrawya walin galaweme maga

වයස අවුරුදු 60ක විතර තාත්තා කෙනෙක්. හොඳට ම වැහැරිලා ගිහින්. ගොඩක් දුක් විඳින කෙනෙක් වගේ. සමහර විට හරි හමන් රස්සාවක් නැතුව ඇති. දරුවො සළකන්නේ නැතුව ඇති.

ඩොක්ටර් මගේ පුතා කුඩු බොනවා. දවසට රුපියල් 2000ක් විතර... අනේ දොස්තර මහත්තයෝ පින්සිද්ද වෙයි මට මේක නවත්තලා දෙන්න. කොල්ලත් කැමතියි මොනවහරි කරල මේක නවත්තගන්න.

ඩොක්ටර් මං දවසට පැකට් තුනක් ගහනවා. ගැහුවෙ නැත්තම් මුලු ඇඟම රිදෙනවා. කඳුලුත් එනවා. මේ ජරාවෙන් මිදෙන්න මොකක් හරි ක්‍රමයක් කියන්නකෝ.
මොකද්ද ඔයා කරන රස්සාව?
මං ත්‍රීවීල් දුවනවා සර්. කොහොම හරි බලන්නෙ හොරකං කරන්නේ නැතුව දවසට රුපියල් දෙදාහක් හොයාගන්න.

ඩොක්ටර් මං ජොබ් එක කරන්නේ අහවල් ඔෆිස් එකේ. මං මේ ජරාවට හුරුවුනේ යාලුවොත් එක්ක ට්‍රිප් එකක් ගිහින්. දැන් මගේ වයිෆුත් ගන්නවා. අපි දෙන්නටම මේක නවත්තගන්න උදව් කරන්නකෝ...

මං මාලු රස්සාව කරන්නේ. වාඩියේ දි මේකට පුරුදු වුනේ. දැන් මට මේව නැතුව බැහැ සර්. වයිෆ්ට ගිය මාසෙ බබා හම්බවුනේ. බුදුබව අත්වෙයි සර් මේක නවත්තගන්න ක්‍රමයක් කියන්නකෝ. මගෙ දරුවා ගැන හිතල හරි මට මේක නවත්තගන්න ඕනි සර්.

හෙරොයින්. සරලවම කීවොත් ජරාවක්. හිතාගන්නත් බැරි විදියට මිනිස්සු ඇබ්බැහි කරගැනීමේ බලයක් තියනවා. දවසක් ගන්න බැරිවුණොත් sick එක හැදෙනවා. 

එවිට දරාගන්න බැරි විදියට මුළු ඇඟ ම රිදෙනවා. හරියට නින්ද යන්නෙත් නැහැ. නහයෙන් සොටු දියර නිමක් නැතිව ගලනවා, ඇස් වලින් කඳුලු එනවා,  ඉතින් මෙහෙම දුක් විඳින්න බැරි හන්ද මෙයා ආයෙම හෙරොයින් ගන්නවා. එතකොට ඒ අමාරු ගතිය නැත්තට ම නැතිවෙලා යනවා. හැබැයි ඒ පැය 12ක් විතර යනකම් විතරයි ආයේ ගත්තෙ නැත්තම් ආයෙත් sick එක.

ගොඩ දෙනෙක් ට හෙරොයින් ගන්න එක නවත්වන්න ඕනි වුණත් එයාලට ඒක කරගන්න බැරි ඔන්න ඕකයි.

ඒත් ඇත්තම කීවොත් මේ ඇබ්බහියෙන් අත් මිදෙන්න ඒ හැටි අමාරු නැහැ.

සමහර doctors ලා හෙරොයින් ඇබ්බැහිය ට ප්‍රතිකාර කරනවා.

මේකෙදි සරලව ම වෙන්නේ sick එකේ ලක්ෂණ වලට විරුද්ධව බෙහෙත් දෙන එක. ඒ කිව්වෙ මේකයි. ඇඟ පත රිදෙන එකට ටිකක් සැර වැඩි pain killer එකක් දෙනවා. නින්ද යන්නේ නැති එකට සැර වැඩි නිදි බෙහෙතක් දෙනවා. හොටු, කඳුළු එන එක නවත්තන්න තව බෙහෙතක් දෙනවා.

ලෙඩාට කියනවා හෙරොයින් වෙනුවට මේ බෙහෙත් ගන්න කියලා. සතියක් විතර මේවා බීලා නැවැත්තුවා ම වැඩේ හරි. මේ බෙහෙත් සතියක් ගත්තා කියලා බෙහෙතට ඇබ්බැහි වීමක් වෙන්නෙත් නැහැ, නැවැත්තුවාට sick එකක් එන්නෙත් නැහැ. එතකොට බෙහෙත්  නවත්තපු ගමන් වැඩේ හරි.  Sick එක එන්නේ නැති නිසා මෙයාට ආයෙම හෙරොයින් ගන්න ඕනි වෙන්නේ නැහැ.

දැන් ඔයාල බලයි කොහෙද මෙහෙම treat කරන තැන් තියන්නේ කියලා. 

ඔයාගේ ගෙවල් ළඟ ඉන්න doctor ගෙන් අහන්න එයා සමහර විට හෙරොයින් ඇබ්බැහියට ප්‍රතිකාර කරනවා ඇති. එහෙම නැත්තම් එයා එහෙම තැනකට ඔයාව යොමු කරයි.

මේ කියන බෙහෙත් ටික ගන්න හෙරෝයින් ගන්නවා තරම් මුදලක් යන්නේ නැහැ.

ඒ වගේ ම පෙති,ගුලි,injection වගේ වෙනත් අත්මිදෙන්න අමාරු ඇබ්බැහි වලටත් මේ බෙහෙත් හරියනවා.

මේ post එක අනිවාර්‍යයෙන් ම share කරන්න. මේ කියන දේ වැදගත් වෙන ගොඩ දෙනෙක් පොස්ට් එක කියවලා ප්‍රතිකාර වල ට යොමුවෙයි. නැතිවෙලා වල්මත් වෙලා තියන එයාගෙ ජීවිතේ හදාගන්න එයාලට පුළුවන් වෙයි. ඒ පිනෙන් කොටසක් ඔයාලටත් අයිති වෙයි.

මේවගේ තවත් post එකක් දාපු ගමන් ම කියවන්න ඩොකාගේ ඩයරිය page එකටත් like එකක් දාගෙන ම යන්න. ;-)

මං ජීවක වෙදැදුරු...

ගෑස්ටික් වැඩිවෙලා. හාර්ට් එක පුපුරලා... !

Heart Attack එකක් එන විදිය ගැන ඔයාලට මොන වගේ දැනුමක් ද තියන්නේ?

පොතේ නම් තියන්නේ
        පපුවේ වම් පැත්තේ ඇට කටු වලට ඇතුලින් එන
        දැවිල්ලක් නොවන හිරවෙනවා වගේ
         විනාඩි 20කට වඩා තියෙන
                                       කැක්කුමක් ය කියල.

මීට අමතරව මේ කියන කැක්කුම
           පැනඩෝල් වලට අඩුවෙන්නේ නැති
           වම් අත දිගේ හරි බෙල්ල දිගේ ඉහළට පැතිරිලා යන ගතියකුත් තියනවා.

මේ හැර
      දාඩිය දැමීම,
      හුස්ම ගන්න බැරි ගතියක්,
      වමනේ ගතියක් වගේම
      පපුවේ ගැස්ම ගතියක් ද
                           ලෙඩා අත්දකිනවා.

ලෙඩා මහන්සි වෙච්ච වෙලාවක, බර කෑමක් ගත්තු වෙලාවක, සීතල වෙලාවක (රෑට නාපුවා ම වගේ)  සහ හිතට දුකක් දැනිච්ච වෙලාවක හරි තමයි ගොඩක් වෙලාවට මේ තත්වය ඇතිවෙන්නේ.

ඒ තමයි පොතේ තියන විදිය. හැබැයි මේ විදියට ම ලෙඩ්ඩු එන්නේ ටිකක් අඩුවෙන්.

එතකොට ගෑස්ටික් කැක්කුම ??

හැදුනු අය දන්නවා ඇති. මේකෙදි එන්නේ බඩේ උඩ හරියේ දැවිල්ලක් වගේ කැක්කුමක්. මේක පපුව දිගේ උඩට පිච්චෙනවා පිච්චෙනවා වගේ පැතිරිලා යන ගතියක් තියනවා. ඒ වගේ ම වමනේටත් එනවා.

ඉතින් මේ දෙකේ තියන සම්බන්ධය මොකද්ද කියල ඔයාල දැන් බලනවා ඇති.  මේ කැක්කුම් දෙක හරි විදියට අදුරගන්න ටිකක් විතර අමාරුයි. ඒ කිව්වේ ඔයා කැක්කුම ගෑස්ටික් කියල හිතුවට ඒක ඊට වඩා ගොඩක් භයානක heart attack එකක් වෙන්නත් පුළුවන් කියන එක.  මේ කියන කාරණය හන්දම ගොඩ දෙනෙක් අමාරුවේ වැටෙනවා දකින්න පුළුවන්.  

මේ ඒ වගේ ලෙඩ්ඩු දෙතුන්දෙනෙක් ගැන කතා ටිකක්...

පළවෙනි ලෙඩා

මෙයාට පාන්දර දෙකට විතර එක පාරටම බඩේ දැවිල්ලක් ඇවිල්ල. කලින් ගෑස්ටික් තිබිලත් නැහැ. ඒ පාර කෑම ටිකක් එහෙම කාල ආයෙත් නිදාගෙන. ඒත් කැක්කුම අඩුවෙලා ම නැහැ. කොහොමින් කොහොම හරි පාන්දර 6 වෙනකන් ම ගෙදරට වෙලා ඉදල. අඩුවෙලා නැති තැන මෙයාල hospital ගිහින්. යන අතර මගදී මෙයා නැතිවෙලා...
පහුවෙනිදා මෙයාගේ මරණ පරීක්ෂණය සිදුවෙනවා. ඒකෙදි හෙළිවෙනවා හදවතට රුධිරය සපයන ප්‍රධාන රුධිර නාලිකාවක් අවහිර වෙලා තමයි මෙයාගේ මරණය සිදුවෙලා තියන්නේ කියන කාරණය. ඒ කියන්නේ මෙයා ගෑස්ටික් කියල හිතන් හිටියට ඇත්තටම වෙලා තියන්නේ Heart Attack එකක් ආපු එක. දන්නේ ම නැතිව තත්වය උත්සන්න වෙලා තමයි මෙයාගේ මරණය සිදු වෙන්නේ.

දෙවැනි ලෙඩා.

මෙයා මට හමුවෙන්නේ පහුගිය සතියේ දවසක.
ඩොක්ටර් මං අද දවල් ඇඹරැල්ල මාළුවක් එක්ක බත් කෑවා. තව මිරිස් මාළුත් තිබුණ. දැන් නිකන් බඩ අප්සට් වෙලා වගේ...
එහෙම කියද්දී මට හිතුනේ මෙයා කොහෙන්ද ජරාවක් කාල දැන් බඩේ අමාරුවක් හදාගෙන කියල.

වමනේ ගියාද  ? නැහැ.
බඩ එළියේ ගියාද ? නැහැ
බඩ නිකන් පෙරළෙනවා පෙරළෙනවා වගේ ද? ඒත් නැහැ. ඒත් මගේ පපුව නිකන් පිච්චෙනවා පිච්චෙනවා වගේ.
කලින් ගැස්ටික් හැදිලා තියනවා ද?  ඔව්
කැක්කුම ඒ වගේ ද?
ටිකක් විතර කල්පනා කරපු ලෙඩා එකනම් හරියට හිතාගන්න අමාරුයි කියල කියපු හන්ද ම මං ECG එකක් ගන්නයි කියල කිවුවා.

ECG එක ආපුවාම දැකපු දෙයින් මං අන්දුන් කුන්දුන් වෙලා ගියා. මේ බඩේ අජිරනයක් කියල තව ටිකෙන් බෙහෙත් ටික දීල ගෙදර යවන ලෙඩාට Heart Attack එකක්.
මං හදිසියේ දෙන්න ඕනි බෙහෙත් ටික දීල ලෙඩාව වහාම ඉස්පිරිතාලෙට පිටත් කරලා ඇරිය. මේ ලෙඩා තාමත් ඉස්පිරිතාලේ.

එක පාරක් Heart Attack එකක් හැදුනු ලෙඩෙක් ටිකට් කපල ගෙදර එවනකොට පොඩි උපදෙස් ටිකක් දෙනවා.

ඔයා සතියක් යනකම් හොදට rest කරන්න ඕනි. හෙට ඉදන් දවසට පොඩ්ඩක් ගේ වටේ එහෙම ඇවිදින්න ඕනි . ටික ටික ඇවිදින ප්‍රමාණය වැඩි කරන්න ඕනි.
සති තුනක් යනකම් බර වැඩ, වාහන එලවන වැඩ, දර පලන වැඩ එහෙම මුකුත් බැහැ.  ඒ වගේම වැදගත් ම එක සති දෙකක් යනකම් ලිංගික ක්‍රියාකාරකම් තහනම්.

මෙහෙම නීති දාන්නේ මේ කියන කාල සීමාවේ දී ආයෙම Heart Attack එකක් එන්න ගොඩක් ලොකු chance එකක් තියන හන්ද...

මෙහෙම කීවට දවසක් Heart Attack එකක් හැදිලා ටිකට් කපල ගෙදර ගියපු ලෙඩෙක් අමාරුවක් නැති හන්ද පහුවෙනිද ම වෙළට ගිහින්. දෙපාරයි උදැල්ලෙන් කොටලා තියන්නේ. පපුවේ කැක්කුමක් ඇවිත්. මනුස්සයාට වෙලෙන් ගොඩ එන්න වත් හම්බවෙලා නැහැ.

තව එකක් තමයි වරක් Heart Attack එකක් ආපු ලෙඩෙක් ජිවිත කාලයටම ගන්න ඕනි බෙහෙත් ටිකක් තියනවා..
ඔයා Heart Attack එකක් ඇවිත් තියන ලෙඩෙක් නම් දන්නවා ඇති ක්ලිනික් ගියාට ඔයාව හරියට බලන්නෙත් නැහැ. doctor එකම බෙහෙත් ටික ඔහේ ලියල දෙනවා.
ඇත්තම කිවොත් ඇඟට අමාරුවකුත් නැති හන්ද ටිකෙන් ටික ලෙඩාට හිතෙනවා මේ බෙහෙත් නතර කරන්න ඕනි කියල.

එහෙම නතර කරපු ගොඩක් ආයෙම Heart Attack හදාගෙන hospital එනවා... ගොඩ දෙනෙක් අමාරුව වැඩිම වෙන්න කලින් එන හන්දම බේරිලා ගෙදර යනවා...

ඉතින් අන්තිමට කියන්න තියන්නේ ඔයාට ගෑස්ටික් වගේ කැක්කුමක් ආවොත්. කලින් ගෑස්ටික් හැදිලා නැතිනම් අනිවාර්යයෙන් ම ECG එකක් ගහල බලන එක ඇඟට ගුණයි කියන එකයි.
කලින් ගෑස්ටික් හැදිලා තියන කෙනෙක් නම්, කැක්කුම වෙනද වගේ නැතිනම් ඒත් ECG එකක් ගහල බලන්න.

private බෙහෙත් ගන්න එන ගොඩ දෙනෙක් ECG එකට රුපියල් 500ක් විතර යන හන්ද වැඩේ අදිමදි කරනවා. ඒත් එක කරන්න එපා කියල මං ඔබෙන් ඉල්ලන්නම්. එහෙම සල්ලි නැතිනම් ළඟම රජයේ රෝහලට එන්න. සේරම නිකන් කරලා දේවි.

ඒ වගේ ම Heart Attack එකක් ආවොත් අර සති තුන අනිවාර්යයෙන් ම doctor උපදෙස් දෙන විදියට ම ඉන්න. ඒ වගේ ම එකම බෙහෙත් ටික දුන්නත් ඒ ටික කියන කාලයක් යනකන් ගන්න.

Heart Attack එකක් එන එක වළක්වා ගන්න එකත් මේ වගේ ම වැදගත්.
සරලව කිවොත් තෙල් කෑම වැඩිය කන්න එපා. සිනි කෑම වැඩිය කන්න එපා.
දුම් පානය කරන්න එපා. මත් ද්‍රව්‍ය ගන්න එපා.
දවසට අඩුම පැය භාගයක් වත් හොදට දාඩිය දාන්න excercise කරන්න.අඩුම තරමේ ඇවිදින්නවත් යන්න.
ඔයා වයස 30ට වඩා වැඩිනම් අනිවාර්යයෙන් ම රුධිරයේ සීනි මට්ටම සහ කොලෙස්ටෙරෝල් මට්ටම කොහොමද කියල වසරකට සැරයක්වත් බලාගන්න.

අදට ඇති...

post එක හොඳ නම් like කරන්න comment කරන්න වගේම වෙන කෙනෙක්ට දැනගන්න share කරන්න.
මේවගේ ම post එකක් දාපු ගමන් කියවන්න, මගේ page එක ඩොකාගේ ඩයරියට
like එකකුත් දාගෙන ම යන්න...

රූමත් ගැබිණිය අරක්කු ඉල්ලා කල ජරමරේ...

මේ දවස් වල මං private practice කරන තැනට ආපු ලෙඩෙක් ගැන මේ කතාව.

තනියම ඇවිත් හිටපු මෙයා ඉල්ලුවෙ pregnant ද කියල බලන මුත්‍රා පරීක්ෂණේ කරල දෙන්නයි කියල. ඒ කීවේ urine hCG පරීක්ෂණේ...

Report එක ආව. මෙයා pregnant.

ඩොක්ටර් මං බබාව හදාගන්නවා. මං මුකුත් අහන්නත් කලින් එයා එහෙම කතාවක් කිව්ව.

අරක්කු බීවම බබාට මුකුත් වෙනව ද මහත්තයෝ ? ඈ මී ළඟට ඇසුවේ මා කිසිසේත් ම බලාපොරොත්තු නොවූ පැනයකි. 

දරු ගැබක් කුසේ දරාගත් අම්මා කෙනෙක් මත්පැන් පානය කළහොත් උපදින්න ට සිටින දරුවාට ඇත්විය හැකි සංකූලතා ගැන මා ඇය දැනුවත් කලා.

දරුවා ගබ්සා වෙන්න පුළුවන්. මළ දරු උපතක් වෙන්නත් පුළුවන් , ඒ වගේ ම දරුවා අඩු මාසෙන් අඩු බරෙන් යුතුව ඉපදෙන්නත් ගොඩක් ලොකු chance එකක් තියනවා.

දෙවැනි කාරණේ තමයි ඉපදෙන දරුවට මුහුණේ, හදවතේ, කොඳු නාරටියේ උප්පත්තියෙන් ම එන ආබාධ පිහිටලා තියෙන්න පුළුවන්.

ඒ වගේම මේ දරුවාගේ මධ්‍ය ස්නායු පද්ධතියට හානි වෙන හන්ද ඇස් පෙනීම, කන් ඇසීම වගේ දේවල් මෙන්ම අධ්‍යාපනය, කතාව,හැසිරීම, අවධානය වගේ දේවල් වල දුර්වලතා ඇතිවෙන්න ගොඩක් ලොකු හැකියාවක් තියෙනවා. ADHD ඒකියන්නේ අධි ක්‍රියාශීලි දරුවෙක් වෙන්නත් ලොකු ඉඩක් තියනවා.

ඒ හන්ද බොන්න නම් එපා අම්මේ... අපරාදේ ලැබෙන්න ඉන්න දරුවට මොනවහරි උනොත්...

මං බම්බලපිටියේ night club එකක වැඩ කරන්නේ doctor. ලිකර් ගන්න වෙනවා අපිට හැමදාම. ලබන සතියේ මං ගමේ යනවා. ගිහින් එහෙ ක්ලිනික් යනවා. එතකන් මට විටමින් පෙති දෙන්න පුළුවන් ද ? 

ඔයාගේ ගෙවල් කොහෙද පුතා? 

මහියංගනේ...

මා නිරුත්තර උණා... එතනින් එහාට මේ ලෙඩා එක්ක මොනවා කතා කරන්න ද කියල මට තාමත් හිතාගන්න බැහැ.

තව ටිකක් කතා කළා නම් මෙයා ඇයි කොළඹ ආවේ කියල දැනගන්න තිබුණා.
සමහර විට අම්ම තාත්ත ලෙඩ වෙලා ඇති. නංගිටයි මල්ලිටයි ඉගෙන ගන්න සල්ලි නැතිව ඇති. එහෙමත් නැතිනම් මනුස්සයා බිබී විකාර කරනවා ඇති.  

අපි මොනවා කීවත්, මොනවා ලීවත් කෙල්ලෝ club වල වැඩකරන්න යන්නේ, ගණිකාවෝ වෙන්නේ ආසාවකට නෙවෙයි පුතේ...

ප.ලි. ; ඉපදීමට සිටිනා දරුවාට හානියක් නොවන ලෙස ලබා ගතහැකි උපරිම මද්‍යසාර ප්‍රමාණය පිළිබඳ නිවැරදි ව පරීක්ෂණ සිදුවී නැති නිසා ඔබ ගර්භනී නම් හැකි සෑම විටම මද්‍යසාරයෙන් වළකින්න...

ඔබ ගර්භණි කියා දැනගන්නා විටත් පසුගිය කාලය පුරාවට ම මත්පැන් පානය කර ඇතිනම්... බිය වන්න එපා. මේ වෙලාවේ සිට ම මත්පැන් වලින් වැළකී සිටින්න.

මිට අමතරව,
ගර්භණි සමයේ දුම්පානය ඉහත සඳහන් කළ හානිකර අතුරු ආබාධ මෙන් ම වැදෑමහ ගර්භාෂයෙන් ගැලවී යාම,

මව්කුස තුළ හදිසියේම දරුවා මිය යාම වැනි භයානක සංකුලතා ඇති වීමට ද හේතු
වන බැවින් සිගරට් බොන්නත් එපා හොඳේ... සිගරට් බොන තැනක ඉන්නත් එපා...

හදවත් බද්ධය ඔව් එකම එක පාරක් සාර්ථකව කරපු දෙවැනි පාර කරන්ඩ ගිහින් දොස්තර මහතුන්ගේ කඹ ඇදිල්ලෙන් නතර කරන්ඩ සිදු වෙච්චි හදවත් බද්ධ ගැන අද අපි කතා කරමු.

සාර්ථක හදවත් බද්ධයක් ලෝකයේ පළමු වරට සිදුවෙන්නේ 1967 වසරේ දකුණු අප්‍රිකාවේ කේප් ටවුන් නුවර දී ය. ඉන් අනතුරුව විවිධ සන්දිස්ඨාන රැසක් පසුකරමින් අද වන විට ලොව පුරා වසරකට හදවත් බද්ධ 5000ක් පමණ සිදුවනවා. 

හදවතක් බද්ධ කල රෝගියෙකුගේ වසරක ආයු අපේක්ෂාව 88.0% කි.
එය වසර 5කට 73.2% ක් ...
සැලකිය යුතු රෝගීන් ප්‍රමාණයක් වසර 10කත වඩා ජිවත් වීමට වාසනාව ලබනවා.

සාමාන්‍යයෙන් හදවත් බද්ධයක් සිදු කෙරෙන්නේ අතිශය දුර්වල හදවතක් සහිත ඖෂධ ප්‍රතිකාර වලින් සුවයක් නොලබන වසරක් ඇතුළත හදවතක් බද්ධ නොකළහොත් ස්ථිරව ම මිය යන රෝගීන් හට ය.

මේ හැර,
1. හෘද පේශි දුර්වල වීම් (Dilated cardiomyopathy, Ischemic cardiomyopathy )
2. උපතින් එන, වෙනත් කිසිදු ආකාරයක ප්‍රතිකාරයක් නොමැති හදවත් ආබාධ                        සහිත ලෙඩුන්
3.හදවතේ රුධිරය පොම්ප කිරීමේ හැකියාව 20% ට වඩා අඩු ලෙඩුන් (Ejection fraction of          less than 20%) 
4. හේතුවක් සොයාගත නොහැකි හදවතේ කැක්කුම් සහ ප්‍රතිකාර කලත් සුව නොවන            හදවතේ ගැස්මේ අසාමාන්‍යතා

හදවත් බද්ධයකට යන රෝගියෙකුගේ
 1. සංකීර්ණ අක්මා, වකුගඩු සහ පෙනහළු ආබාධ නැති විය යුතුය
 2. පැතිර ගිය පිළිකා තත්ත්ව නොතිබිය යුතුය
 3. වෙනත් මරණාසන්න රෝගී තත්ත්ව නොතිබිය යුතුය
 4. පෙනහළු තුළ රුධිර පීඩනය wood units 2ට වඩා අඩු විය යුතුය
 5. දිගටම වෛද්‍ය සේවා ලබාගැනීමට පැමිණිය හැකි විය යුතුය

දෙවැනි හදවත් බද්ධ රෝගියා මෙන්න මේ කියන පෙනහළු තුළ අධික රුධිර පීඩනයෙන් පිඩා විඳි රෝගියෙක්. ඇයගේ හදවත් බද්ධය පළමු වරට නතර වුනේ සැත්කමෙන් පසු ඇගේ පෙනහළු වල රුධිර පීඩනය මැන බැලීමට අවශ්‍ය උපකරණය නැති වීම හේතුවෙන්.

බුකියේ ගොඩ දෙනෙක්ට තේරිලා තිබ්බේ නැහැ මේ කියන කාරණයේ වැදගත්කම.

මං සරල උදාහරණයක් කියන්නම්. 

ඔබේ නිවසේ වතුර මෝටරයක් ඇතැයි සිතන්න. මේ මොටරයට සම්බන්ධ පයිප්පයක අවහිරයක් ඇතැයි සිතන්න. දිගින් දිගටම මේ අවහිරයට එරෙහිව වතුර පොම්ප කළහොත් සිදුවන්නේ කුමක් ද?? ඇතිවන අධික පීඩනය දරාගැනීමට නොහැකිව වතුර මෝටරය ක්‍රියා විරහිත වේවි.

දැන් ඔබට ක්‍රියා විරහිත වූ මෝටරය වෙනුවට අළුත් ම වතුර මෝටරයක් දැමීමට සිදු වී ඇතැයි සිතන්න. ඔබ අර පයිප්පයේ අවහිරය යථා තත්වයට පත් නොකළහොත් සිදුවන්නේ කුමක් ද? අලුතින් දැමු වතුර මෝටරය ද ටික දිනකින් ම ක්‍රියා විරහිත වේවි.

හදවතේ තත්වය ද මෙසේමයි. ඉන් පොම්ප කරනා රුධිරයෙන් කොටසක් පෙනහළු හරහා ගමන් කරයි. නමුත් පෙනහළු වල පීඩනය වැඩි නම්... 

කලින් මෝටර් උදාහරණෙන් පැහැදිලි කළා වගේ පෙනහළු පීඩනය wood units 2ට වඩා වැඩිනම් හදවත් බද්ධයක් සිදු කරන එක තේරුමක් නැහැ. අළුත් හදවතත් ක්‍රියා විරහිත වෙලා යනවා.. 
හැබැයි පෙනහළු පීඩනය wood units 2ට වඩා අඩු නම් ගැටළුවක් නැහැ. හදවත බද්ධ කිරීම කල හැකියි. නමුත් හදවත් බද්ධයෙන් පසු මෙන්න මේ කියන පීඩනය එහෙ මෙහෙ වීම් නිතරම සිදුවන නිසා එම පීඩනය නිවැරදිව මැන, අඩු වැඩිවීම් වලදී එය නිවැරදි ව හැකි ඉක්මනින් යථා තත්වයට පත් කිරීම සිදුකළ යුතුය. මෙන්න මේ කටයුත්ත කරන්න අවශ්‍යකරන උපකරණය තමයි pulmonary pressure meter එක. ඒක නැතිව තමයි ගියපාර හදවත් බද්ධය කරන්නේ නැතිව ඉන්න තීරණය කලේ. 
ඔයාලට තේරෙනවා ඇති දැන් හොඳටම ඒ උපකරණෙ නැතිව හදවත බද්ධ කරලා හදිසියෙවත් pressure එක ඕනි වට වඩා වැඩි උනොත් ඒ බද්ධ කරපු හදවත නරක්වෙලා යනවා කියන කාරණය.
  හදවත බද්ධ කරන්නේ ශල්‍යවෛද්‍යවරයා වූණාට operation එකෙන් පස්සේ ලෙඩාව බලාගන්නේ නිර්වින්දන විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා. ඉතින් මෙන්න මේ කියන පෙනහළු වල pressure එක මනින්නේ වගේ ම ඒකෙ අඩු වැඩි වීම් නිවැරදි කරන්නෙත් මේ කියන  නිර්වින්දන විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා. 

හදවත් බද්ධෙන් පස්සේ ලෙඩා බලාගන්න බැරිනම් හදවත් බද්ධේ කරලා තේරුමක් නැහැ කියන කාරණේ දැන් නම් ඔයාලට තේරෙන්න ඕනි කියල මට හිතෙනවා... ඉතින් මෙන්න මේ හේතුව හන්ද තමයි නිර්වින්දන විශේෂඥ වෛද්‍ය ජගති මැඩම් කිව්වේ operation එක කරන්න එපාය කියල.

ඔන්න ඕකයි කඹ ඇදිල්ලේ ඇත්ත කතාව. ඔයාලට ඒක තේරුණා නම් තව කෙනෙක්ට දැනගන්න ඒ වගේම තව කෙනෙක්ගේ දුර්මතය නැති කරන්න post එක share කරගෙනම යන්න හොදේ...

හදවත් බද්ධයකට යන රෝගියෙකු රුධිර පරීක්ෂණ බොහෝ ගණනකට මුහුණ දිය යුතුය. 
1. EBV, HIV, CMV ආදී වෛරස අසාදන තිබේදැයි බැලීමට
2. දිලිර අසාදන තිබේදැයි බැලීමට කරන පරීක්ෂණ 
3. පිළිකාමය තත්ත්ව තිබේදැයි බැලීමට සිදුකරන පරීක්ෂණ
4. ලේ කැටිගසිම පිළිබඳ පරීක්ෂණ
5. අක්මා වකුගඩු රෝග තිබේදැයි බැලීමට කරන පරීක්ෂණ 
6. ප්‍රතිශක්තිය පිළිබඳ සිදු කරන පරීක්ෂණ 

කිරණ පරීක්ෂණ
1. ඇනජීයෝග්‍රෑම් පරීක්ෂණ
2. echo පරීක්ෂණ 
3. x ray පරීක්ෂණ 
4. මැමොග්‍රෑම් පරීක්ෂණ

මිට අමතරව ඇතැමෙක්ට බයොප්සි පරීක්ෂණ ද සිදු කෙරෙයි. 

අතිශය සරලව කිවහොත් හදවත බද්ධ කිරීමේ දී ග්‍රාහකයාගේ නරක වූ  හදවතේ ප්‍රධාන රුධිර නාලිකා සහ කර්ණිකා දෙක ඉතිරි කොට හෘද කෝෂිකා කපා ඉවත් කරනු ලබයි. පසුව බද්ධ කරනු ලබන හදවත, ග්‍රාහකයාගේ හදවතේ ඉහත සඳහන් කරනු ලැබූ ඉතිරි කල කොටස් වලට තබා මසනු ලබයි.

නව හදවත ග්‍රාහකයාගේ ශරීරයෙන් ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබිය හැකි බැවින් ඉන් අනතුරුව රෝගියාට ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය දුර්වල කරන බෙහෙත් ලබා දෙයි.           ( immunosuppressants ) 

මීට අමතරව ආසාදන ඇතිවිය හැකි බැවින් රෝගියාට ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබාදීම ද සිදු කෙරෙයි. 
දෙවන හදවත් බද්ධයේ රෝගියා මියගොස් තිබුනේ ආසාදානයක් නිසා ය. 

ආසාදන, එනම් විෂබීජ රෝගියාට යාමට ඇති අවස්ථා අවම කිරීමට බොහෝ පියවර ගණනක් අනුගමනය කෙරෙයි.
1. ශල්‍යකර්මයට ප්‍රථම රෝගියා ඖෂධ ඇඟ ගල්වා නෑවීම
2. විෂබීජ නොමැති තත්ත්ව යටතේ ශල්‍යකර්මය සිදුකිරීම ( ජීවාණු හරිත උපකරණ, ඇඳුම් ආයිත්තම් ආදිය භාවිතය)
3. ශල්‍යකර්මයෙන් පසු රෝගියා ආසාදන ඇතුළු නොවන පරිසරයක තැබීම (දැඩි සත්කාර ඒකකය ) 

ආසාදන අවම කරන්නට මේ සියලු පියවර අනුගමනය කලත් කොහේ හෝ සිට පැමිණි අන්වික්ෂිය විෂබීජයක් දෙවැනි හදවත් බද්ධ රෝගියාගේ ජීවිතය උදුරාගෙන ගොස් තිබිණි. 

දිනෙක ඔබත් එන්න පොඩ්ඩක් ICU එකක් ඒ වගේම ශල්‍යාගාරයක් පැත්තට... බලන්න කොච්චර අඩු පහසුකම් යටතේ ද කට්ටිය ලෙඩ්ඩුන්ට ප්‍රතිකාර කරන්නේ කියල. ගොඩක් ICU වල, ශල්‍යාගාර වල තියෙන්න ඕනි සරලම උපකරණ ටික වත් නැහැ. තිබුනත් හද්ද පරණයි. 
දේශපාලකයෝ කියාගන්න කට්ටිය එයාලගේ ලෙඩෙක් ඉන්නකොට වල නොකැඩි රෝහල් ඇතුලට ආවට කවුරුවත් මේ කියන අඩු පහසුකම් ටික හදල දෙන්න නම් උනන්දු වෙන්නේ නැහැ. 

කොටින් ම ගොඩක් රෝහල් වල සැත්කම් කරන්න වෛද්‍යවරු හිටියට ඔවුන්ට අවශ්‍යතරම් ශල්‍යාගාර නැහැ. සැත්කම කරලා ඉවරවෙලා ලෙඩා දාන්න ICU පහසුකම් නැහැ.

ඒ වගේ ම වෙන රටවල දියුණු පහසුකම් යටතේ සිදු කරන මෙවන් සංකීර්ණ සැත්කම් ඉතා අඩු පහසුකම් යටතේ සිදු කරන වෛද්‍යවරුන්ට කරුණු කාරණා හරි හරි දන්නේ නැතිව නිකරුණේ බනින්නට එපා. 

ඔබ මේ post එකෙන් යමක් ඉගෙන ගත්තා නම් කලින් හිතන් හිටපු දේ වැරදියි කියල දැනගත්තා නම් ඒ දේ තව කෙනෙක් ට දැනගන්නට post එක share කරන්න like කරන්න වගේම comment කරන්නත් අමතක කරන්න එපා...

මේ වගේ තව post එකක් දාපු ගමන් ම දැනගන්න "ඩොකාගේ ඩයරිය" page එකටත් like එකක් දාගෙන ම යන්න...

අද දසුන්. හෙට ඔබ ද?

උඹටත් මටත් ප්‍රශ්න අපි හැමෝටම ප්‍රශ්න යලි නොඑන ගමන් ගිය දස්සා ගැන හද පාරණ සටහන් පෙළක්

අනේ චුට්ටක් ඇවිත් යන්න එන්න දසුන් අයියේ

මේ ඊයේ පෙරේදා. News එකක්.

රූමත් සරසවි සිසුවිය කෝච්චියට පැනලා.

ඒ මාස කිහිපයකට කලින්.

දම් පැහැ සාරියකින් සැරසී සිටි ඇගේ මුහුණේ වූ අව්‍යාජ සිනාව සමහර විටෙක ඔබට තවමත් මතක ඇති. ඇය කෝච්චියට පැන සියදිවි නසාගෙන තිබුනේ පේරාදෙණිය සරසවියේ යකා පාළම අසල දී ය.

ඒ දවස් වල ම තව තව ලස්සන නංගිලා දෙතුන් දෙනෙක් ප්‍රශ්න හන්ද කෝච්චියට පැන්න හන්ද ප්‍රශ්න තියන අයට කෝච්චියට පනින්න එපැයි කියල අයියලා post එහෙමත් share කරල තිබුණා මතකයි.

අපි හැමෝට ම ප්‍රශ්න තියනවානේ, ඉතින් ප්‍රශ්න ගැන හොඳ යාලුවෙක් එක්ක කීව නම් හරිනේ. එතකොට හිතත් නිදහස්. මොකටැයි කෝච්චියට පනින්නේ...මොකටැයි බෙල්ලේ වැල දාගන්නේ...

ඔබටත් එසේ සිතෙනවා ඇති.

නමුත් මේ වගේ ප්‍රශ්න තියෙන, සියදිවි හානි කරගන්න හිතන් ඉන්න සමහර අයත් එක්ක කතා කරල විතරක් ම මදි. ඔවුන් ට බෙහෙත් දෙන්නත් ඕනි.

මොකක්... හිතේ ප්‍රශ්න වලට මොකට ද බෙහෙත් දෙන්නේ...

ඔව් ඔව්. බෙහෙත් තමයි. ඒ විතරක් ම නෙවෙයි සමහරක් වෙලාවට හොස්පිටල් එකක ඇඩ්මිට් කරන්නත් ඕනි. ඒ කරලා තව තව ප්‍රතිකාර කරන්නත් ඕනි.

මේකයි සීන් එක.

ප්‍රශ්න කියන්නෙ අපි හැමෝටම තියන දේවල්. ප්‍රශ්න එනකොට අපි ෆුල් අව්ල් ගහනවා. හිත එහෙ මෙහෙ වෙනවා. අපි විතරක් ම නෙවෙයි අපේ මොලේ ඇතුලෙ තියන serotonin වගේ රසායන ද්‍රව්‍යත් ඒ වගේ ම එහෙ මෙහෙ වෙනවා. සරලව කීවොත් chemical imbalance එකක් එනවා.

හිතේ අවුල ලොකුවට නැත්නම් මෙයත් එක්ක කතා බහ කරල හිත හැදුවාම අර කියපු රසායන ද්‍රව්‍ය ආපහු මුල් තත්වෙට ම එනවා.  එතකොට එයාට තියන සියදිවි නසාගැනීමේ සිතුවිල්ලත් නැතිවෙලා යනවා. 

එහෙම වුණේ නැත්නම් ඉතින් මෙයාට බෙහෙත් දෙන්න වෙනවා. ඒත් හරියන්නේ නැත්තම් රෝහලක ඇතුල් කරලා ප්‍රතිකාර කරන්න වෙනවා. ඒ වගේ ම ECT වගේ මොළයට කරන්ට් එක අල්ලන සමහර ප්‍රතිකාර කරන්නත් වෙනවා. එතකොට තමයි අර කියපු සියදිවි නසාගැනීමේ සිතුවිල්ල ටිකෙන් ටික

නැතිවෙලා යන්නේ.

ඉතින් නිසි වෙලාවට මේ කියන ප්‍රතිකාර සිදු නොවුනොත් එයාගේ තත්වය එන්න එන්නම උග්‍ර වෙලා සිය දිවි හානි කරගැනීමකින් තමයි සේරම කෙලවර වෙන්නේ.

හරියට අපේ දසුන් වගේ... අර කැම්පස් නංගි වගේ...

එහෙම සියදිවි හානි කරගන්න හිතෙන එක ඒ ලෙඩේ හැටි. ඒ හන්ද මොන ප්‍රශ්න තිබ්බත් බෙල්ලේ වැල දාගන්න එපා කියල, උඹේ අහිංසක අම්ම ගැන හිතන්න තිබ්බ කියල post share කලාට කිසි වැඩක් වෙන්නේ නැහැ. ඒක ලෙඩේ හැටි. ලෙඩේ හොඳ වෙනකොට තමයි ටිකෙන් ටික අර සියදිවි හානි කරගැනීමේ සිතුවිල්ල අඩු වෙලා යන්නේ. එක හරියට මේ වගේ. උණ තියන ලෙඩෙක් ට මුකුත් නොකර හිටියොත් උණ අඩු වෙන්නේ නැහැනේ. බෙහෙත් දෙන්නම ඕනි උණ අඩුවෙලා යන්න. අන්න ඒ වගේ තමයි මේ ලෙඩෙත්. ප්‍රතිකාර කරන්නම ඕනි රෝග ලක්ෂණ (ඒ කියන්නේ මැරෙන්න හිතෙන සිතුවිල්ල එහෙමත් නැත්නම් feeling එක) අඩු වෙන්න.

එහෙනම් ඉතින් මුලින් ම කිව්වා. ඔයා දන්නා කෙනෙක්ට එහෙම නැත්තම් ඔයාට මං දැන් මේ කියන්න ලෑස්තිවෙන ලක්ෂණ තියනවා නම් කතා බහ කලාට එයාගේ ඒ ගති වෙනස් වෙන්නේ නැති නම් අනිවාර්යයෙන් ම සුදුසුකම්ලත් වෛද්‍යවරයෙක් ළඟට යොමු කරන්න කියන එක මුලින් ම කියල ඉන්නම්. එහෙම කරලා මේ වගේ තව කෙනෙක් මරණයෙන් ජීවිතය කෙළවර කරගන්න එක නවත්තන්න බලන්න.

එහෙම නැතිව ප්‍රශ්න තියනවනම් බෙල්ලේ වැල දාගන්න එපා කියල post share කර කරන ඉන්න එපා. එහෙම කරලා වැඩක්ම නැහැ.

මොකද එක ඒ  ලෙඩේ හැටි. හරි ප්‍රතිකාරයක් ලැබුනේ නැතිනම් බෙල්ලේ වල දාගන්නවා sure...

වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව මේ තත්වය හඳුන්වන්නේ depression ලෙසයි. ඉතින් අද අපි කතා කරමු depression එහෙමත් නැත්තම් විෂාදය ගැන.

Depression කියන්නේ මානසික රෝගයක්.

දුක්මුසු ගතිය කනස්සලු ගතිය අපි හැමෝම සමහර අවස්ථා වලදී අත්දකින දෙයක්. ටික දවසක් ගියාට පස්සේ මේ ගතිය ක්‍රමයෙන් පහවෙලා යනවා. නමුත් මේ කියන දේ මානසික රෝගයක් වෙන්නේ, එහෙම පහ වෙලා ගියේ නැතිනම්. විශේෂයෙන් ම මේ ගතිය සති දෙකක් පුරාවට ම තිබුණහොත්.

ලෝකයේ සෑම මිනිසුන් 2-5 % ක් ම විෂාදයෙන් පිඩා විඳිනවා කිවොත්  ඔබ සමහර විට පුදුම වේවි. එසේම ඕනෑම අයෙකුට ජිවිත කාලයේදී විෂාදය වැළඳීමේ අවකාශය 10-20 % අතර වනවා. එසේම මෙම තත්වය මාසයේ සිට මාස 6 දක්වා තිබෙන්නටත් පුළුවන්.  නිසි ප්‍රතිකාර නොලදහොත් වසර දෙකක් දක්වා දික් ගැස්සෙන්නටත් පුළුවන්.

කොහොමද කෙනෙක් ට depression කියල අඳුරගන්නේ??

මෙහෙමයි. ඒ සඳහා diagnostic criteria එහෙමත් නැත්නම් රෝග ලක්ෂණ 10ක් පමණ තිබෙනවා. රෝගියාට ඇති රෝග ලක්ෂණ ගණන අනුව සුළු, මධ්‍යම සහ උග්‍ර ලෙස මෙම රෝගය බෙදා වෙන් කෙරෙනවා. ඒ අනුව ප්‍රතිකාර විධි ද වෙනස් වෙනවා.

මෙම රෝග ලක්ෂණ ප්‍රධාන සහ උප ප්‍රධාන ලෙස කොටස් දෙකකට බෙදා තිබෙනවා.

ප්‍රධාන රෝග ලක්ෂණ

1.  දුක්මුසු, කනස්සලු ස්වභාවය (depressed mood)
2.  කිසිම දෙයකට ආසාවක් නැති ගතිය  (Lack of Enjoyment / Pleasure) මෙයාල ඉස්සර කරපු   සතුටක් ගෙන දෙන වැඩ දැන් කලාට කිසි සතුටක් නැහැ ( සින්දු කියනවා වගේ ) 

3. කිසිම දෙයක් කරන්න පන නෑ වගේ දැනීම සහ සෑම විටම වෙහෙස ගතියක් දැනීම  (lack of energy)

උප ප්‍රධාන ලක්ෂණ

1. අවධානය සහ මානසික ඒකාග්‍රතාවය නැති වීම 

2. ආත්ම අභිමානය සහ ආත්ම විශ්වාසය නැති වීම 

3. තමාවම අව මානය කිරීම සහ තමන් ලෝකයට කිසි වැඩක් නැති පුද්ගලයෙකු බවට සිතීම

4. අනාගතය කෙරෙහි සෘණාත්මක හැඟීම් ඇතිවීම

5. සියදිවි හානි කරගැනීමේ සිතුවිලි සහ තමාට හානි සිදු කරගැනීමේ සිතිවිලි

6. බොහෝවිට ආහාර අරුචිය, සමහර විට අනවශ්‍ය ලෙස සිදුකරන ආහාර අනුභවය 

7. රෑට නිදාගන්න ගියත් බොහෝ වෙලාවකට නින්ද  නොයෑම සහ වෙනදාට වඩා පැයකට දෙකකට පෙර නින්දෙන් ඇහැරිම සහ ඉන් අනතුරුව නින්ද නොයාම

මීට අමතරව ඇඟේ පතේ අමාරු, බඩේ දැවිල්ල, මළ බද්ධය, ඔසප් නතරවී තිබීම, ලිංගික බෙලහිනතාවය සහ ලිංගික ගැටළු, කිසිදු හේතුවක් සොයාගැනීමට නොහැකි දිගුකාලින ව පවතින කායික රෝග ද විශාදයේ රෝග ලක්ෂණ විය හැකියි. 

මා කලින් සඳහන් කල පරිදි ඉහත රෝග ලක්ෂණ තිබෙන ප්‍රමාණය අනුව විශාදය සුළු මධ්‍යම සහ උග්‍ර ලෙස කොටස් කර දක්වනවා. ඒ අනුව සිදුකරන ප්‍රතිකාර ද වෙනස් වනවා.

උග්‍ර විෂාදය තියන සමහර අයට විවිධ නරක ශබ්ද ඇසීම මායාවන් පෙනීම වගේ දේවල් සිදුවෙනවා. ඒවගේම එයාල ඔහේ බලාගත්තු අතේ බලා ඉන්නවා. දවස් ගණන් දත් මැදල මුණ හෝදලා නෑ.

කලින් කිව වගේම depression එහෙමත් නැත්නම් විශාද රෝගයේ තියන භයානක ම දේ තමයි මෙයාලට සියදිවි හානි කරගන්න හිතෙන එක.

පහත ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන්නන් සියදිවි හානි කරගන්නට ඉතා ඉහළ chance එකක් තිබෙනවා.
1.අරමුණක් නැති කම (sense of hopelessness) සහ නිතර එන සියදිවි නසාගැනීමේ සිතුවිලි
2.සියදිවි නසා ගැනීම ගැන අන් ඇය සමඟ දෙඩවීම
3.සියදිවි නසාගැනීම කරන්නේ මෙලෙස බවට plan එකක් තිබීම
4.පෙරදී සියදිවි නසා ගැනීමට උත්සහ කර තිබීම
5.සමාජයෙන් කොන්වී සිටීම, තනිව ජිවත් වීම
6.මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය
7.බෙහෙත්, කෘමි නාශක, ගිනි අවි, එල්ලීමට බාල්කයක් පැනීමට කෝච්චියක්, ගඟක් ආදී දේ පහසුවෙන් ලබාගත හැකි වීම.

ඉතින් ඔයා දන්නා කෙනෙක් මෙහෙම නම් බල බල ඉන්න එපා. ගිහින් ඩොක්ටර් කෙනෙක් හම්බවෙන්න.

කෙනෙක් ට විෂාදය වැළඳීම ට හේතු බොහෝ ගණනක් තිබෙනවා.

ඔබගේ ලංගම ඥාතියෙකුට විෂාදය ඇතිනම් ඔබට ද මෙය වැළඳීමට සම්භාවිතාවයක් තිබෙනවා.
එසේම පිලිකා තත්ත්ව, අංශභාග තත්ත්ව, හාට් ඇටෑක්, වකුගඩු සහ අක්මා රෝග දියවැඩියාව, වැනි දිගුකල් පවතින රෝග ඇති අයට ද විෂාදය වැළදීමේ ඉහල ඉඩකඩක් තිබෙනවා.

එසේම දිගු කාලයක් තිස්සේ ඇල්කොහොල්, හෙරොයින්, කොකේන් වැනි මත්ද්‍රව්‍ය ගන්නා ඇය ද පසුකාලීනව විෂාදය වැළඳීමේ ඉහල හැකියාවක් තිබෙනවා.

සමහර සුළු දේටත් අඬනවා. හරිම සංවේදී. සමහරු මොන ප්‍රශ්නේ තිබුනත් දරාගෙන එක හිතින් අමතක කරලා හිටියට තවත් සමහරු පොඩි ප්‍රශ්නයක් ආවත් හිතින් මාර විදියට වැටෙනවා. එසේම සමහරු ඉන්නවා මොක කරත් negative සිතන. මොවුන්ටත් විෂාදය වැළඳීමේ ඉහළ හැකියාවක් තිබෙනවා.

එසේම සමාජයේ කොන් වෙලා වගේ ඉන්න අයටත් විෂාදය වැළදීමේ වැඩි අවස්ථාවක් තිබෙනවා. ඒ ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්න කියන්න කෙනෙක් නැති හන්ද.

මිට අමතරව ළඟින් සිටියෙකුගේ මරණයක්, ප්‍රේම සම්බන්දතා බිඳී යාමක්, ආර්ථික ප්‍රශ්න , පුද්ගල සම්බදතා වල ප්‍රශ්න, රාජකාරි ස්ථානයේ ප්‍රශ්න,විභාග ආදී මානසික පීඩනය වැඩි කරන සමාජමය ප්‍රශ්න ද විෂාදය සඳහා හේතු සාධක වනවා.

විෂාදය තිබෙන රෝගියෙක් තමන්ගේ ජිවිතයට අනතුරක් සිදුකර ගැනීමේ ඉහල හැකියාවක් තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ සිය දිවි නසාගන්න ඉහල හැකියාවක් තිබෙනවා. ඒවගේ ම විෂාදය තිබෙන රෝගීන් ආහාර අනුභව නොකිරීම නිසා ජිවිතයට හානි වීමේ අවධානමක් පවතිනවා. කලාතුරකින් අවස්ථාවක විෂාදය ඇති රෝගීන් වෙනත් අයට විශේෂයෙන්ම පවුලේ අයට කරදර කල අවස්ථා ද වාර්තා වී තිබෙනවා.

බොහෝ දෙනෙක් සිතන දෙයක් තමයි විෂාදය එහෙමත් නැත්තම් depression කියන්නේ ලෙඩක් නෙවෙයි ඒ හන්ද මේකට ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය නැහැ කියන එක.

ඔයාලත් එහෙම හිතන් ඇති.

ඒත් ඒක එහෙම නෙවෙයි. මේකත් උණ හෙම්බිරිස්සාව වගේ ලෙඩක්. එකේ මට්ටම අනුව සමහර වෙලාවට බෙහෙත් දෙන්නත් ඕනි, councelling වගේ මනෝවිද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාර කරන්නත් ඕනි, මොළේට කරන්ට් එක අල්ලනවා (ECT) වගේ  තව තව treatments කරන්නත් ඕනි.

වැදගත් ම දේ තමයි මේ ලෙඩේට දෙන ඖෂධ ප්‍රතිකාර හරියට වැඩ කරන්න නම් ටික කාලයක් යනවා කියන එක. අඩුම සති දෙකක්. ඒ වගේ ම ලෙඩේ අඩු උණ කියල බෙහෙත් නවත්තන්නෙත් නැහැ. ලෙඩේ හොදටම හොදවෙලා ටික කාලයක් යනකන් බෙහෙත් බොන්න ඕනි. එහෙම නොවුනොත් යේ මතුවෙන්න chance එකක් තියනවා.

ඉතින් මේ අතරේම මෙයාගේ මේ ප්‍රශ්නෙට හේතුව හොයන එක නිරාකරණය කරන්නත් ඕනි. මෙයාලට දෙන support එක ලෙඩේ හොද කරගන්න හරිම වැදගත්.

ඉතින් අන්තිමට කියන්නම්. හිත කියන්නේ අපේ ඇඟේ තියන අක්මාව, වකුගඩු වගේ තවත් එක අවයවයක්. ඒවා ලෙඩ වෙනවා වගේ හිතත් ලෙඩ වෙනවා. ප්‍රධානම රෝග ලක්ෂණය තමයි මැරෙන්න හිතෙන එක. එහෙම කියන කෙනෙක් ට කරන්න තියෙන හොදම දේ තමයි සුදුසුකම්ලත් වෛද්‍යවරයෙකු හරහා විශේෂඥ මානසික වෛද්‍යවරයෙකු වෙතට යොමු කරන එක.

නිසි ප්‍රතිකාර වලින් විතරමයි මේ කියන සියදිවි හානි කරගැනීමේ සිතුවිල්ල නැතිවෙලා යන්නේ. හොදේ....

එහෙම නැතිව එයා සියදිවි හානි කරගත්තට පස්සේ පොර වෙන්න post share කරාට කිසිම වැඩක් වෙන්නේ නැහැ.

ඉතින් එහෙනම් අදට කතාව ඉවරයි. තව කෙනෙක්ට මේ පණිවිඩය අරන් යන්න post එක මතක් කරලා share කරන්න හොදේ...

ඒ වගේම මේ වගේ post දාපු ගමන් දැනගන්න 'ඩොකාගේ ඩයරිය' page එකට like කරන්නත් අමතක කරන්න එපා...

Attention deficit hyperactive disorder

මං මේ ළඟදී පාර්ක් එකකට ගියා. අපේ නෝනා මහත්තයාත් එක්ක. පොඩි උන් හැම තැනම. නිදහසේ පෙම් සුව විදින්නත් බැහැ.
එක තැනක ඉදගත්තා විතරයි අපි ළඟට ආවේ අවුරුදු 4ක විතර ගැහැණු දරුවෙක්. මනුස්සයා එහාට දුවනවා මෙහාට දුවනවා. හරිම දඟයි.
තව පොඩ්ඩෙන් මෙයා අපි දෙන්නවත් පෙරළන් දුවනවා. මං මෙයාට කතා කළා. එතකොට තමයි තේරුනේ මෙයාට මොකක් නමුත් අවුලක් තියනවා කියල.

මෙයා ඒ වයසේ  වෙන පොඩි එකෙක් වගේ නෙවෙයි.

මෙයා මං දිහා එක එල්ලේ බලාගෙන කතා කළෙම නැහැ. වෙන කොහෙද හිත තිබ්බේ. ඒ මදිවට මගේ කොන්ඩෙනුත් අදින්න පටන් ගත්තා.

මං වෛද්‍යවරයෙක් බව එයාලට කියපු මං අම්මත් එක්ක කතාවක් ඇරඹුවා.

අම්මේ මෙයා ඉස්සර ඉදන් ම මෙහෙම ද ? ඔව් ඩොක්ටර්. මෙයාට ADHD. දැන් අවුරුද්දක් විතර බෙහෙත් ගන්නවා... දැන් නම් ඉස්සරට වඩා අඩුයි.

ඉතින් අපි ඒ කතාව එහෙම ම තියල අපි අද බලමු මොකද්ද මේ ADHD එහෙමත් නැත්තම් අධි ක්‍රියාශීලිත්වය කියල.

අධි ක්‍රියාකාරීත්වය එහෙමත් නැත්නම් හරියටම කිවොත් ADHD (Attention deficit hyperactive disorder) කියන්නේ පොඩි අයට වැළඳෙන සුලබ මානසික රෝගයක්. මේකට ම Hyperkinetic disorder කියලත් කියනවා.

මුලින් ම කියන්නම්, මේ කියන්න යන්නේ ටිකක් වැඩිපුර දඟ දරුවෙක් ගැන නම් නෙවෙයි. දඟ හැබැයි ටිකක් අමුතු විදියට දඟ, මොකක් හරි අවුලක් තියනවා වගේ දඟ දරුවෙක් ගැන. විශේෂයෙන් ම මේ දැගලිල්ල දරුවාටත් අන් අයටත් හානි දායක මට්ටමකට තියන දරුවෙක් ගැන. 

බොහෝවිට මොවුන් පළමුව හඳුනා ගැනෙන්නේ පෙරපාසල් යන වයස් සිමාවේ දී ය. බහුතරය පිරිමි ළමුන්.

නමින් ම කියවෙන පරිදි මොවුන් අධික ලෙස ක්‍රියාශීලියි. හොදටම දඟලනවා. නලියනවා, ඇඹරෙනවා. එක තැනක රැදෙන්නට අපහසුයි. කියවනවා ඉවරෙකුත් නෑ. ගෝෂාකාරී මට්ටමට ම කතාව වැඩියි. මොහොතක් සන්සුන්ව ඉන්නෙත් නැහැ.  විශේෂයෙන්ම අදාල නැති , සන්සුන්ව ඉන්න ඕනි තැන වල අනවශ්‍ය විදියට උඩපනිනවා නටනවා, දඟකරනවා, කෑගහනවා.  පාලනය කිරීම හරි අපහසුයි. තරවටු කිරීම් ගණන් ගන්නෙත් නැහැ. 

දෙවැනි කාරණය තමයි මොවුන්ගේ අවධානය එක තැනක තියාගැනීම අපහසුයි. එක වැඩක රැඳිලා ඉන්න අමාරුයි.ටක් ගාල එහෙ මෙහෙ වෙනවා. ගෙදර දොරේ වැඩක් හරියට සම්පුර්ණ කරන්න අමාරුයි. අතුගාන්න කිවොත් ටික වෙලාවකින් බලද්දී එක අත ඇරලා වෙන වැඩක්. තවත් ටිකකින් බලද්දී ඒ වැඩෙත් අත ඇරලා වෙනම ම වැඩක්.  පාඩම් එහෙම කරන්න ම බැහැ. කියන දෙයක් තේරුම් ගන්නෙත් අමාරුවෙන්. ඒ මදිවට කවුරුහරි එයාට කතාකරනකොට එයාට සවන් දෙන්නෙත් හරි අමාරුවෙන්. කියන දෙයක් දිගටම අහන ඉන්නෙත් අමාරුවෙන්. නිතර අමතක වෙනවා. මොවුන්ගේ අවධානය වෙන කෙනෙක්ට ඉතා ලේසියෙන් වෙනස් කරන්නත් පුළුවන්. ඉක්මනට බයවෙනවා වගේ ගතියකුත් තියනවා.

(මොවුන් අධ්‍යාපනය ට දක්ෂයි. නමුත් ප්‍රශ්නය හිත එක තැනක තියාගන්න බැරි හන්ද එයාලට එක කරන්න බැරි එක. එතකොට අපිට හිතෙන්නේ මෙයා මෝඩයෙක් කියල. )

ඒ වගේම මොවුන් බොහොම ආවේගශීලි . දරුණු රණ්ඩු වලට එහෙම නිතරම යනවා. තමන්ගේ වාරය එනතුරු ඉන්න අමාරුයි ගතියකුත් තියනවා.

මේ කියන කරුණු අඩු වැඩි වශයෙන් ඕනෑම දරුවෙකුගේ දකින්නට තියෙනවා. මේක ප්‍රතිකාර කල යුතු මානසික රෝගයක් වන්නේ ඉතා කලාතුරකින්.

විශේෂයෙන් ම ADHD වෙන්න නම් මේ රෝග ලක්ෂණ දරුවාගේ වයස අවුරුදු 6ට කලින් පටන් ගන්න ඕනි වගේම දිගු කාලයක් රෝග ලක්ෂණ තිබිල තියෙන්නත් ඕනි. 

ඒ වගේම ගෙදරදී වගේම පාසලේදී එකියන්නේ එකිනෙකට වෙනස් තැන දෙකකදී මේ රෝග ලක්ෂණ වෙනසක් නැතිවම පෙන්නන්නත් ඕනි. 

ඒ කියන්නේ ගෙදර හොඳට ඉදල ඉස්කෝලෙදි දඟ කරනවා කියන්නේ වෙන මොකක් හරි ප්‍රස්නයක් තියන්නේ.  මේක නෙවෙයි.

මේක මානසික රෝගයක් උනාට හොද කරන්නත් පුළුවන්.
මයිකල් ෆෙල්ප්ස්, විල් ස්මිත්, රිචඩ් බ්‍රන්සන්, පැරිස් හිල්ටන් කියන්නේ
ඒවගේ පොඩිකාලේ ADHD තිබුණු අය.

මේ post එක කියවලා ඉවර ඔයාලට හිතෙනවා නේද මගේ දරුවටත් මේ කියන තත්වය තියනවද කියල. නැහැ. ඒ අධි ක්‍රියාකාරිත්වය නෙවෙයි. එක normal. බබාට මේ ලෙඩේ තියන්න නම් අම්මට හිතෙන ඕනි මගේ එකා දඟයි හැබැයි ඒ දඟ ගතිය අනික් අයගේ දඟ ගතිය වගේ නෙවෙයි , මොකක් හරි අවුලක් තියනවා කියන එක. එත් එක්කම නුරුස්සන ගතියයි අනවධානයි දෙකම තියන්නත් ඕනි.

ඔයාට සැකයි නම් ඔයාගේ දරුවා ගැන, doctor කෙනෙක් ට පෙන්නගන්න. අධි ක්‍රියාශීලි ද නැද්ද කියල දරුවා දිහා බලන්නේ නැතුව හරියටම කියන්න අමාරුයි.

මෙම තත්වය ස්නායු වර්ධනය වීමේ අසාමාන්‍යතාවයක් වන අතර ඔබ සාමාන්‍ය වෛද්‍යවරයෙකු හමු වූ විට ඔහු රෝගී තත්වය පරික්ෂාකර බලා වැඩිදුර ප්‍රතිකාර සඳහා මානසික රෝග පිළිඹඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකු වෙත යොමු කිරීම සිදු කරාවි.

ADHD තත්වය ජානමය හේතු නිසා ඇතිවන්නට පුළුවන්. පවුලේ කෙනෙක්ට තියෙනවා නම් තවත් කෙනෙක් මේ තත්වයෙන් පිඩා විදින්නට ඇති හැකියාව ඉහලයි. ඊට අමතර ව දරුවා කොන් කිරීම, මානසික ප්‍රශ්න, මව ගර්භනී සමයේ මද්‍යසාර පානය කිරීම වැනි සමාජයීය තත්ත්ව නිසාත්  අඩු මාස අඩු බර දරු උපත් නිසාත් මේ කියන ADHD රෝග තත්වය ඇතිවෙන්න ගොඩක් ලොකු අවස්ථාවක් තියෙනවා. 

ඔබගේ දරුවා ADHD තත්වයෙන් පිඩා විඳිනවා නම් ප්‍රතිකාර කිරීම අත්‍යාවශ්‍යයි. එහිදී මානසික රෝග වෛද්‍යවරයා ඖෂධ ප්‍රතිකාර මෙන් ම ඖෂධමය නොවන මනෝ චිකිත්සක ප්‍රතිකාර ද නිර්දේශ කිරීම සිදු කරාවි.

ඒ වගේම මේ තත්වයට දෙන බෙහෙත් වැඩ කරන්න ටිකක් විතර කාලයක් යනවා. ඒ කියන්නේ අද බෙහෙත් දීල හෙට අනිද්දා වෙද්දී දරුවා normal වෙන්නේ නම් නැහැ. මාසයක් විතර යනවා ගොඩක් වෙලාවට. ටික ටික තමයි අඩු වෙන්නේ. ඒ වගේම බෙහෙත් බොහෝ කාලයක් යනකන් ගන්න වෙනවා කියන එකත් මේ එක්කම කියන්න ඕනි. බොහෝ විට අවුරුදු ගණනක්.

එතකන් දරුවාට ආදරය දැනෙන්න ජිවත් වෙන්න. ඔහුගේ වැඩ වලට කාල සටහනක් හදන්න. හොද දේ අගය කරන්න. නරක දෙයක් කල විට බැන වැදීම නොකරන්න. උපදෙස් දෙනවිට කෙටියෙන් පැහැදිලිව කරන්න.

කවදාවත් බෙහෙත් නතර කරන්න නම් එපා. ලෙඩේ වැඩි වෙලා අන්තිමට පිස්සෙක් වෙලා ම යයි. 

මගුලයි ! බබා හම්බුණාට පස්සේ periods නැවතිලා ! ඒ මදිවට ලූප් දාන්නේ නැතිව ගෙදර යන්ඩත් එපා ලු ! යකාගේ ආණ්ඩුවක් නේ මේක !

ඔව්. බබාල ඉන්න ඔයාල මේ තත්වය අත්දැක ඇති.

ගොඩක් වෙලාවට මාස 6ක් යනකන් ම dates හැදෙන්නේ නැහැ කියා ඔබ කියාවි.

මෙසේ dates සෑදීම‍ මාස 6ක් පමණ ප්‍රමාද වන්නේ ස්වභාවිකව ම සිදුවන උපත් පාලන ක්‍රියාවලියක අතුරු ඵලයක් ලෙසයි. දරුවන් අතර නිසි පරතරයක් පවත්වාගෙන ඊළග දරු උපත සිදු කිරීම අවශ්‍ය නිසා තමයි ස්වභාවිකව ම එසේ සිදුවන්නේ.

දැන් ඔබ බලයි මොකට ද දරුවන් අතර නිසි පරතරයක් අවශ්‍ය වන්නේ කියා.

දරු උපත් අතර නිසි පරතරය නැති වීමෙන්
අඩු මාස් දරු උපත්, අඩු බර දරු උපත් සිදුවීම ට
අංග විකල, ජානමය අබාධ සහිත දරු උපත් සිදු වීමට
ගබ්සා වීම් සිදුවීමට සහ
පසු කාලීනව මානසික රෝග (භිනොන්මාදය/ schizophrenia) වැළඳීමට ද
ඉතා ඉහල ඉඩ කඩක් ඇත.
එසේම බිහිවන දරුවන් ඔටිසම් වැනි තත්ත්ව වලට ගොදුරු වීමේ වැඩි ඉඩකඩක් ද ඇත.

තවද දරු උපතකින් පසු මවක්ගේ ශරීරය යථා තත්වයට පත්වීමට වසරක් දෙකක් පමණ කාලයක් ගතවනවා. ඉතින් වසර දෙකක් යාමට පෙර නැවත වරක් ගැබ්ගතහොත් එක පසකින් මව අනෙක් දරුවාට කිරිදෙන නිසා කළලය වැදීමට අවශ්‍ය පෝෂක නිසි පරිදි නොලැබී යනවා. එසේම මව්කිරි නිපදවීම ට ද මෙය අහිතකර ලෙස බලපානවා. එවිට ඒ දරුවා ද දුර්වල වනවා. එසේම මව අනවශ්‍ය ලෙස දුර්වල වන නිසා එයින් ගෙදර දොරේ ප්‍රශ්න වැනි වෙනත් කායික මෙන්ම සමාජයීය ප්‍රශ්න ද ඇති වනවා.

ඉතින් මේ නිසයි දරුවන් දෙදෙනෙකු අතර නිසි පරතරය තබා ගැනීම වැදගත්. වෛද්‍ය නිර්දේශය නම් වසර දෙකක් වත් පරතරයක් තබා ගැනීම සුදුසු බවයි.

නමුත් මින් පළමු මාස 6 ඉතා වැදගත්. එම කාලසීමාව තුළ නැවත ගැබ් ගැනීම අධි අවධානම්.

ඉතින් මෙන්න මේ කියන පරතරය විශේෂයෙන් ම දරු උපතෙන් පළමු මාස 6 තුළ ඇති කරගැනීමට තමයි අර කියපු විදියට periods නතර වී මවට ස්වභාවිකව ම උපත් පාලනයක් ලැබෙන්නේ.

මවගෙන් කිරි උරා බොනවිට ශ්‍රාවය වන හෝමෝන නිසා තමයි periods සැදීම සිදු නොවී මවට උපත් පාලනය සිදු වන්නේ.

මෙලෙස උපත් පාලනය සාර්ථක ව සිදු වන්නේ දරු උපතෙන් පළමු මාස 6 ක කාල සීමාව තුල වන අතර පරීක්ෂණ වලින් සොයාගෙන ඇති පරිදි මෙම ක්‍රමය සාර්ථක වීමට නම් ඔබ දිවා කාලයේ දී අඩුම පැය 4කට වරක්වත් සහ රාත්‍රී කාලයේදී අඩුම පැය 6ක ට වරක්වත් දරුවට මව්කිරි දියයුතු වනවා.

පරීක්ෂණ වලින් සොයාගෙන ඇති පරිදි මින් මිතුරි පෙති හා සමාන උපත් පාලන හැකියාවක් මවට ලැබෙනවා.

කෙසේ වෙතත් මෙය ස්වභාවික උපත් පාලන ක්‍රමයක් නිසාවෙන් මෙහි විශ්වසනීයත්වය ඉතා අඩුය. එනම් වැරදීම් සිදුවී මව නැවත වාරයක් ගර්භනී වීමට ඉතා ඉහල හැකියාවක් තිබෙනවා.

මේ නිසා දරු උපතෙන් පසු වෙනත් උපත් පාලන ක්‍රමයකට යොමු වීම වැදගත්.

ලංකාවේ මේ සඳහා බහුලව ම භාවිත වන්නේ ලුප් පැළඳීම යි. දරු උපතෙන් පසු ගෙදර එනවිට ලුපයක් දමාගෙන යන්නට කියන්නේ මෙන්න මේ නිසයි.

මිට අමතරව depo- provera (ඩෙපෝ injection එක) , හෝමෝනමය තැන්පතු කිරීම් (jadelle, implanon) , කොන්ඩම ද සාර්ථක එමෙන්ම දරුවට හානිදායක නොවන අතුරු අබාධ රහිත පසු ප්‍රසව උපත් පාලන ක්‍රමයන් වේ.

එනමුත් කිරි එරීම අඩාල කිරීමේ හැකියාව නිසා දරු උපතෙන් පසුව උපත් පාලන ක්‍රමයක් ලෙස මිතුරි පෙති භාවිතය සිදු නොකළ යුතුය. ඒ හැර මිතුරි පෙති නිසා දරුවට වෙනත් කිසිදු ආකාරයක හානියක් සිදු නොවේ.

ඉතින් අන්තිමට කියන්නම. ජාතිය වඳ වෙනවා. එහෙම කොහොමද ගෙදර එනකොට ලුප් එකක් දාන්නේ. වගේ කතා මිනිස්සු කියයි. එත් නිසි පරතරය තබා නොගැනීමෙන් සංකුලතා ඇති දරුවෙකු බිහිකර ගැනීමෙන් වැලකීම ඔබේ වගකීමයි. මොකද කවුරු මොනවා කීවත් ඔබටයි මේ දරුවා ව බලාගැනීමට සිදු වෙන්නේ.

බබා හම්බවෙලා ගෙදර එනකොට ලුප් එක දැම්මේ නැත්නම් ඉල්ලලා හරි දාගන්න මතක තියාගන්න.

ලුප් එක ඕනි වෙලාවක ගලවලා අයින් කරන්න පුළුවන්. අයින් කරපු වෙලේ ඉදන් ඔයාලට බබාලා හදන්නත් පුළුවන්. 😆

වේලාව මහා රෑ 12යි. අවුරුද්දේ පොඩි එකාට Fit එකක් හැදිලා. මොකද මං දැන් කරන්නේ... !

එහෙම උණොත් ඔබ කියාවි මේ ළමයව ඉක්මණට ඉස්පිරිතාලේ අරන් යන්න කියල.

ඔබේ පිළිතුර ඒක නම් ඔබ වැරදියි කියල මං මුලින් ම කියන්නම්.

ඇයි ඒ කියල අපි දැන් බලමු.

මට මේ ගැන ලියන්න ඕනි කියල හිතුනේ ඊයේ පෙරේද දවසක අම්ම කෙනෙක් facebook එකේ දාල තිබ්බ post එකක් දැකල. එයාගේ ළමයට උණත් එක්ක ෆිට් එකක් හැදිලා. වෙලාව රෑ 12 ට විතර ඇතිලු. කලබල වෙච්ච අම්මට එක පාරටම මුකුත් හිතාගන්න බැරිව facebook යාලුවන්ගෙන් උදව් ඉල්ලනවා. යාලුවෝ ටික අම්මට බනිනවා ඕව facebook දදා ඉන්න දේවල් නෙවෙයි දරුවාව ඉක්මනට ඉස්පිරිතාලේ එක්ක යන්න ඕනි කියල. හැබැයි පුතේ ඒ කතාවත් වැරදියි. මං කලින් කිවා වගේ ම fit එකක් හැදුනම හදිස්සි වෙලා ඉස්පිරිතාලේ අරන් යන්න හොඳ ම නෑ.

මොකද වෙන්න පුළුවන් භයානක ම දේ තමයි කටේ එකතුවෙන කෙළ, සෙම එහෙම පිට උගුරේ යන එක. එහෙම උණොත් මේ ළමය හුස්ම හිරවෙලා මැරෙනවා. විනාඩි 5ක් වත් යන එකක් නෑ. එකයි කියන්නේ ෆිට් එක තියන වෙලාවේ මෙයාව උස්සන් එන්න එපා කියල.දරුවා ව  පැත්තට හරවල තිබ්බහම කටේ එකතුවන කෙළ පිටතට වැගිරෙනවා මිසක් අර කියන විදියට පිට උගුරේ යාමක් සිදු වන්නේ ම නැති තරම්.

99% කටත් වඩා වැඩි අවස්ථා වලදී  වෙලාවට මේ fit එක තියන්නේ විනාඩි 5ක කාලයක් පමණයි. ඊට  පස්සේ ඒ කියන්නේ fit එක ඉවර උනාට පස්සේ තමයි මෙයාව ඉස්පිරිතාලෙට උස්සන් යන්න ඕනි වෙන්නේ.

නැතුව ෆිට් එක හැදිලා ළමය ගැහි ගැහී ඉන්නකොට නම් නෙවෙයි.

හැබැයි දිගු වේලාවක් පවතින fits නිසා මොළයට හානි සිදු වෙන්න ඉහළ හැකියාවක් තිබෙනවා. එහෙම වෙන්න නම් fit එක විනාඩි 5කට වැඩිය තියෙන්න ම ඕනි. ඒ වගේ වෙලාවට නම් නම් බලන් ඉන්නේ නැතුව ඉක්මනට, හැබැයි පරිස්සමට ඒ කිව්වේ දරුව ට පිට උගුරේ යන්නේ නැතිවෙන්න දරුවාව ඇලයට හරවාගෙන ම ඉස්පිරිතාලෙට එක්කන් යන්න ඕනි. ඇලයට නැතුව වඩාගෙන එහෙම යනවා එහෙම නෙවෙයි හොදේ. පිට උගුරේ ගියොත් ඔක්කොම විනාසයි.

fit එකක් හැදීමට හේතු වන්නේ මොලයේ අධික ලෙස පාලනයකින් තොරව සිදුවන් ස්නායු අවේග මුක්ත වීමක්. බොහෝවිට මෙය විනාඩි දෙක තුනකින් අවසන් ව යනවා. ගොඩ දෙනෙක් සිත සිටින්නේ මෙවන් අවස්ථා වල රෝගියාගේ අතට, කටට වගේ ම වෙන වෙන තැන් වලට යකඩ කැබැලි දැමීම සුදුසු බවයි. නමුත් එහි කිසිදු සත්‍යතාවයක් නොමැත. සිදුවන්නේ කලින් කිව්වා වගේ fit එක ඉබේම නැතිවී යාම මිස යකඩය නිසා නැතිවී යාම නොවේ.

fits එහෙමත් නැත්නම් වලිප්පු ආකාර බොහොමයක් තිබෙනවා. මින් උණ සමඟ ඇතිවන වලිප්පුව එහෙත් නැත්නම් උණ වලිප්පුව තමයි සුලභ ව හමුවන්නේ. සෑම දරුවන් 100කට තුන් දෙනෙක් ම මෙම තත්වයෙන් පීඩා විඳින බව ඔබ සමහර විට නොදන්නවා ඇති.

අපි දැන් කතා කරමු මේ උණ වලිප්පු තත්වය (febrile convulsions) ගැන ටිකක් වැඩිපුර...

උණ සමඟ fit එක සැදීම සරළව ම උණ වලිප්පුව ලෙස හැඳින්වේ. දරුවා ට වෛරස් උණක් සැදී ක්‍රමයෙන් ශරීර උෂ්ණත්වය වැඩිවන විට දී fit එක සැදීම මෙහිදී සිදුවේ. මේ හැර උණ සමඟ fits ඇතිවීමට බලපාන තවත් ප්‍රධාන හේතුවක් ලෙස මොලයට විෂබීජ යාම (meningitis) දැක්විය හැකිය. එවිට ද රෝගියාට උණ සැදී තිබුණත් එම තත්වය උණ වලිප්පුව ලෙස හැඳින්වෙන්නේ නැත. එබැවින් උණ වලිප්පුව ලෙස රෝග විනිශ්චයකට පැමිණීමට නම් මොළයේ ආසාදනයක් නැති බවට රෝග ලක්ෂණ සහ පරීක්ෂණ මගින් තහවුරු කරගත යුතුය.

සරල සහ සංකීර්ණ ලෙස උණ වලිප්පුව කොටස් දෙකකට බෙදා පැහැදිලි කර ඇත. සංකීර්ණ උණ වලිප්පු ලෙඩුන් ඉතා කලාතුරකින් හමුවන අතර 99% කටත් වඩා සිටින්නේ සරල උණ වලිප්පු ලෙඩුන් ය. ඔවුන්ට fit එක සඳහා විශේෂිත ඖෂධ ගැනීම අනවශ්‍ය ය.

සරල උණ වලිප්පුවේ රෝග ලක්ෂණ

            1. අත් පා වෙන් වෙන් වශයෙන් නොව මුළු ශරීරය ම එක ලෙස ගැසී ගැසී තිබීම
            2. ෆිට් එකෙන් පසුව ඇතිවන නිද්‍රාශීලි කාල සිමාවේ දී  ශරීරයේ තැන තැන                                             (අතක, කකුලක වැනි) fits ඇති නොවීම.
            3. ෆිට් එක පවතින කාල සීමාව විනාඩි 15කට වඩා අඩු වීම
            4. පැය 24ක් තුල කිසි විටෙකත් fits දෙකක් ඇති නොවීම සහ එකම උණ                                                 වැඩිවීමක දී දෙවරක් fits ඇති නොවීම.

උණ සමඟ සැදෙන එහෙත් ඉහත ලක්ෂණ කඩ කරන රෝගීන් සංකීර්ණ උණ වලිප්පු රෝගීන් ලෙස හැඳින්වේ.

සාමාන්‍යයෙන් වයස මාසයත් වසර 5ත් අතර ළමුන්ගෙන් 3% ක ට පමණ ජිවිතයේ කෙදිනක හෝ උණ වලිප්පුව සැදීමේ සම්භාවිතාවක් ඇත. එසේම වරක් උණ වලිප්පුව සෑදුන දරුවෙකු හට නැවතත් උණ සෑදුන විටෙක වලිප්පු තත්වයක් ඇති වීමට ඉහල සම්භාවිතාවයක් ඇත. වයස අවුරුදු 5 පමණ වන තෙක් මෙසේ වරින් වර උණ සමඟ fits ඇතිවී ක්‍රමයෙන් එසේ වීම අවම වී නතර ම වී යයි. කෙසේ වෙතත් 1-2%ක දරුවන්ට උණ වලිප්පු තත්වය දිගුකල් පවතින වෙනත් වලිප්පු තත්වයක් බවට පත්විය හැක.

මෙම වයස් සිමාවෙන් ඔබ්බට ළමයින්ටත් උණ වලිප්පුව සෑදිය හැකිය. නමුත් එම වලිප්පු තත්ත්වය වෙනත් ආකාරයක වලිප්පු තත්වයක් වීමට බොහෝදුරට ඉඩ ඇති නිසා වෛද්‍යවරයෙකු හමුවී හේතුව කුමක්දැයි තහවුරු කර ගත යුතුය.

බොහෝවිට උණ වලිප්පුව ආරයට යන තත්වයකි. ඔබට කුඩා කල උණ වලිප්පුව සැදී ඇත්නම් ඔබේ දරුවා ට ද උණ වලිප්පුව සැදීමට ඉතා ඉහල සම්භාවිතාවයක් ඇත.

සාමාන්‍ය උණ වලිප්පුව නිසා කිසි වියෙකත් මොළයට හානි සිදුවන්නේ නැත. (no brain damage). මේ නිසා ඔබගේ දරුවාගේ රෝග විනිශ්චය (diagnosis) උණ වලිප්පුව නම් නැවත නැවත උණත් සමඟ fits ඇති වුවයි කියා කිසිසේත් ම කලබල නොවන්න. fit එක සෑදුන විටෙක දරුවා පැත්තට හරවා තබන්න. කටේ පිරෙන සේම සහ කෙල රෙදි කැල්ලක් දමා ඉවත් කරන්න. දරුවා ට හොඳින් වාතාශ්‍රය ලැබෙන සේ ජනෙල් දොරවල් ඇර දමා සිටින්න. fit එක සැදී ඉවර වූ පසු වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගන්න.

නමුත්

දිගු වේලාවක් පවතින fits නිසා මොළයට හානි වීමේ අවධානමක් පවතී. එම නිසා fit එක විනාඩි 5කට වඩා ඇතිවිටෙක පමණක් fit එක නතර වෙනතුරු බලා සිටින්න එපා. හැකි ඉක්මනින් දරුවා රෝහල් ගත කරන්න. එසේ යනවිටත් දරුවා ඇලයට තබාගෙන රැගෙන යාමට වගේ ම කටේ එකතුවන කෙළ ඉවත් කිරීමට වග බලාගන්න. රෝහලේ දී වෛද්‍යවරයා විසින් fit එක නැවතීමට ගුද මාර්ගය හරහා හෝ ලේ නහරයක් හරහා ඖෂධ ලබා දීම සිදු කරාවි.

උණ වලිප්පුව සැදෙන්නේ වෛරස් උණක් වැලදී ශරීරයේ උෂ්ණත්වය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යන විට දී ය. පෙර සඳහන් කල පරිදි වරක් උණ වලිප්පුව සැදී ඇති දරුවෙකුට නැවතත් උණ සෑදුන විටෙක මෙම තත්වය ඇතිවීමට ඉතා ඉහළ හැකියාවක් ඇත.   එබැවින් උණ වැඩි නොවන සේ දරුවා තබාගැනීමෙන් උණ වලිප්පුව ඇතිවීම සැහෙන පමණකට වළක්වා ගත හැකිය.

ඒ සඳහා
                - උණ ගැනෙන විටම බර අනුව පැනඩෝල් syrup දීම සහ උණ අඩු                                                     නොවන්නේනම් වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගැනීම
                - මද රස්නි ජලයෙන් / කොලොන් වලින් දරුවා තෙත මාත්තු කිරීම
                -  දරුවාගේ වැඩි ඇදුම් ඉවත් කර විදුලි පංකාවක් යටින් තැබීම
                                වැනි දෑ ඔබට සිදු කළ හැකිය.

ඉතින් ඔන්න ඕකයි උණ වලිප්පුව ගැන ඔයාල දැනගන්න ඕනි.

දැන් මගේ මතකය වසර ගණනාවක් පිටිපස්සට ගමන් කරනවා. ස්ථානය පේරාදෙණිය මහරෝහල, ළමා රෝග වාට්ටුව. අම්ම කෙනෙකුයි විශේෂඥ වෛද්යවරයෙකුයි අතර සංවාදයක කොටසක් මටත් ඇහුණා.

මේ ළමයට උණත් එක්ක ෆිට් එකක් හැදිලා. කලබල වෙච්ච අම්ම ළමය උස්සන් දුවන් ඇවිත්.

 මොකක් වෙලා ද මේ අම්ම ළමයව උස්සන් ආවේ?

එයාට ඊයේ රෑ උණත් එක්ක ෆිට් එක හැදුණා ඩොක්ටර්

හරි. ආය දවසක උණ හැදුනොත් මොකද කරන්නේ?

පැනඩෝල් සිරප් එක බර අනුව දෙනවා සර්. උණ වැඩි නොවෙන්න මද රස්නි වතුරෙන් එයාව තෙත මාත්තු කරනවා. ඒත් එක්කම වැඩි පුර තියන ඇදුම් ගලවලත් දානවා සර්

බොහොම හොදයි අම්මා. හදිස්සියේ වත් ෆිට් එකක් හැදුනොත් අද ආව වගේ කලබල වෙලා දුවන් එනවා ද ? 

නෑ සර්. මන් එයාට පිට උගුරේ යන්නේ නැතිවෙන්න එයාව ඇලයට හරවලා තියනවා.

හදිස්සියෙවත් විතරක් ෆිට් එක විනාඩි 5කට වඩා තිබුනොත් විතරක් දරුවාව ඉක්මනට ඉස්පිරිතාලෙට එක්කන් එනවා. 

නැත්තම් ෆිට් එක ඉවර උනාට පස්සේ ඉස්පිරිතාලෙට එනවා සර්.

බොහොම හොදයි අම්මා. එතකොට ෆිට් එක අඩුවෙන්න කියල දරුවට යකඩ කෑලි එහෙම දරුවාගේ අරෙහෙ මෙහෙ ගහනවද ? (කටේ එහෙම)

නෑ සර්. ඒක තේරුමක් නැති වැඩක්.

______________________________________________________________________________

මං අයෙත් කියන්නම් අද වැදගත් ම කොටස. fit එක ඇත්නම් දරුවා හදිසියේ රෝහලට රැගෙන ආ යුත්තේ විනාඩි 5ක ට වඩා දරුවා ගැහි ගැහී සිටින වේලාවන් හි පමණයි.

බෙහෙත් බීපං දෙයියො !

ඩොක්ටර් මගේ ප්‍රෙශර් බලල දෙන්නකෝ. මේ දවස් වල මං private practice කරන තැනට ආපු අවුරුදු 55ක විතර කාන්තාවක් බොහොම අහින්සක විදියට ඉල්ලා සිටියා.

මෙයාට තිබ්බෙ ටිකක් විතර posh ලුක් එකක්.

ඔයා ඇවිදගෙන නේද ආවෙ?
විනාඩි 15ක් විතර එක තැනකට වෙලා ඉඳගෙන හිටිය ද?
පැයක්විතර ඇතුලත තේ, කෝපි වගේ මොනවහරි බීව ද?
Pressure එක එක පාරම වැඩි වෙන්න හේතු වෙන දේවල් ගැන අහපු මං මෙයාගෙ pressure එක බලන්න සූදානම් වුණා.

160/80 ට pressure.

ඔයා මොනාද pressure එකට බොන්නෙ?
Losartan,nebivolol,ISMN,HCt,atovastatin...මෙයා පෙති 7ක් විතර බොනවයි කියල කීව.

පෙති 7ක් !

ඔව් ඔව්. 7යි.

මෙච්චර බෙහෙත් මොකට ද බොන්නෙ??

මං හාට් patient කෙනෙක් ඩොක්‍ටර්. මට දැන් අඩි 10ක් වත් ඇවිද ගන්න බෑ. හතිය එනවා. පපුවත් එක්ක රිදෙනවා එතකොට. මේ තියන්නෙ මගෙ reports. එහෙමක කියපු ඇය කොළ මිටියක් දික් කළා. 

මෙයාට tripple vessel disease. ඒ කිව්වෙ හදවතේ පේශි වලට ලේ අරගෙන යන ප්‍රධාන රුධිර නාළ තුනම අවහිර වෙලා. එකක් 90% යි. තව එකක් 75% යි.

මේ වගේ අවහිරයක් තියන ලෙඩුන්ට කොයි වෙලේ හාට් ඇටෑක් එකක් එයිද කියල sure නෑ. ඉතින් මෙයාට තියෙනඑකම විසඳුම බයිපාස් සැත්කමක ට යන එක. මං එයාට ඒ ගැන කිව්වා.

ඔයාට බෙහෙත් බීල හරියන්නේ නෑ අම්මා. බයිපාස් එකක් කරන්න ඕනි හොඳ වෙන්න නම්. දැන් ම ගිහින් register වුණෝතින් ලබන අවුරුද්දෙ අන්තිම ට වගේ ඔපරේසම කරගන්න පුළුවන්. (ආණ්ඩුවෙ ඉස්පිරිතාල වල බයිපාස් ඔපරේෂන් ලිස්ට් එකේ අවුරුදු දෙකක් විතර ඉන්න වෙනවා. ගොඩක් වෙලාවට ඔපරේෂන් එකට එන්න කියල ලෙඩාට call කරනකොට ලෙඩා මැරිල ! )

මං ඔපරේෂන් එකට හොස්පිටල් ඇඩ්මිට් වෙලා හිටිය ඩොක්ටර්. ඔපරේෂන් කරපු ලෙඩ්ඩු විඳින දුක දැකල මට එපා වුණා. සමහර අයට කැක්කුම ඉසවන්න බැරි තරම ට ම... සමහර අයගෙ තුවාලෙ පැසවලා, හැමෝම ටොයිලට් එකට යන්නෙත් තව කාගෙහරි උදව්වෙන්. මට එහෙම උදව් කරන්න කවුරුවත් ඇත්තෙත් නෑ. ඉතින් මන් බලෙන් ටිකට් කපන් ගෙදර ආව.

මගෙ මහත්තයත් නෑ. ළමයි හිටියට එයාල මට සළකන්නෙ නෑ. ලෙඩ්ඩු බලාගන්න කෙනෙක්ට දවසකට 2000ක් වත් ගෙවන්න ඕනි. එච්චර සල්ලියක් මට නෑ ඩොක්ටර්... මට මෙහෙම ඉන්න බෑ ඩොක්ටර්. මැරෙන්න වත් තිබුන නම්. ඇය හඬා වැටෙයි.

අම්මට සළකන්නේ නැති ළමයින් ට හෙණ හත ම ගහන්න කියල ඔබ සමහර විට දැන් ප්‍රාර්ථනා කරනවා ඇති.

ඒත්...

අපි ඒ කතාව එතැනින් නවත්තමු. සමහර විට මේ ඔබේ කතාව ද වෙන්න පුළුවන්. දැන් තරුණ වයසේ ඉන්න ඔබ වයසට ගියාම මුහුණ දෙන්න ඉන්න ඉරණම වෙන්න ද පුළුවන්.

ඉතින් ඒ කාලෙ වෙන්කොට මේ අම්ම වගේ හැමෝට ම දෙහි කප කප හූල්ල හූල්ල ඉන්න වෙන එක නවත්තගන්න එක ඔබේ වගකීම.

රුධිර නාළ වල තෙල් තැන්පත් වී ඒවා අවහිර වීම නිසා තමයි මේ තත්වය මූලිකව ම ඇති වන්නේ.

මේ රුධිර නාළ අවහිර වීම සිරුර පුරා ඇති වන අතර ස්ථානය අනුව රෝග ලක්ෂණ වෙනස් වනවා.

හදවතේ පේශි වෙතට රුධිරයගෙන යන නාළ අවහිර වීම නිසා අයෙකුට සුළු වශයෙන් වත් මහන්සි වීමේ දී අධික හතිය තත්වයක් ඇති වනවා. එසේම හදිසි හාට් ඇටෑක් තත්ව ඇතිවන්නේ එසේ තැන්පත් වී ඇති තෙල් තට්ටුවක් හදිසියේ ගැලවී ගොස් රුධිර නාළයක් සම්පූර්ණයෙන් ම අවහිර කරන නිසාවෙන් ය.

මොළයේ රුධිර නාළ අවහිර වූ විට ස්නායු දුබලතා, අංශභාග තත්ත්ව ඇතිවේ.

තෙල් තැන්පත් වීම නිසා වකුගඩු වල රුධිර සැපයුම අඩාල වීම අධික රුධිර පීඩනය ඇතිවීමට හේතු වෙයි.

පාද වලට ඇති රුධිර සැපයුම අඩාල වීම ඇවිදීමේ දී පාදයේ මස් පිඩු වේදනාව මෙන්ම කාලයක් තිස්සේ සුව නොවන තුවාල ඇතිවීමට හේතු වෙයි.

දැන් අපි බලමු මෙසේ තෙල් තැන්පත්වීම අවම කරගැනීමට ඔබට සිදුකරගත හැකි දෑ...

තෙල් සහිත ආහාර,සීනි සහිත ආහාර පාන පමණට වඩා ගැනීමෙන් වැළකී සිටින්න.
දුම් පානය සම්පූර්ණයෙන් ම නවත්වා දමන්න.
සතියකට මත්පැන් ඒකක 14කට වඩා ගන්න එපා.
දින දෙකකට වතාවක් වත් අවම පැය භාගයක ව්‍යායාම කරන්න.

ඒ වගේ ම ඔබ අවුරුදු 30ට වඩා වැඩිනම් වසරකට වතාවක් වත් ඔබේ රුධිරයේ කොලෙස්ටරෝල් සහ සීනි අගයන් පරීක්ෂාකොට වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගන්න.

විශේෂයෙන් ම ඔබගේ පවුලේ ළඟම ඥාතියෙකුට අඩු වයසින් හාට් ඇටෑක් සෑදී ඇත්නම්, අංශභාග තත්ත්ව ඇතිවී ඇත්නම් ඔබ ඉහත සඳහන් දෑ වඩාත් උණන්දුවෙන් සිදු කළ යුතුය.

එසේම ඔබට දැනටමත් කොලෙස්ටරෝල්, දියවැඩියාව වගේම අධික රුධිර පීඩනය වැළදී ඇත්නම් අදාල රුධිර පරීක්ෂණ වෛද්‍ය උපදෙස් අනුව නියමිත කාල වලදී සිදු කර ගැනීමත් අදාල ඖෂධ නියමිත මාත්‍රාවෙන් නොකඩවා ගැනීම ද සිදු කළ යුතුය.

සාමාන්‍යයෙන් දියවැඩියාව, කොලෙස්ටරෝල් සහ අධිකරුධිර පීඩන තත්ත්ව ඇති අයට ඒවායේ රෝග ලක්ෂණ ඇතිවන්නේ බොහෝ කල් ගතවීමෙන් අනතුරුවයි.

ඉතින් ගොඩ දෙනෙක් සිදුකරන දෙයක් තමයි රුධිර පරීක්ෂණ වාර්තා නරක වුවත් ඇඟට කිසි අමාරුවක් නැති නිසා හිතු මතයේ ඖෂධ ගැනීම නතරකිරීම. මේ කාන්තාවත් එසේ සිදුකොට තිබුණා. ඇයට කොලෙස්ටෙරෝල් සෑදුණේ වයස අවුරුදු 40දී ලු. ඇඟට අමාරුවක් මුකුත් නැති හන්ද බෙහෙත් බීවෙ ම නැතිලු.

අවසානයේ දී ඇගේ කොලෙස්ටරෝල් අගයන් උපරිමයට ම වැඩිවී භයානක සන්කූලතා ඇතිවන තුරු ඇය කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් අත්දකින්නේ නැහැ.

ඉඳින් ඔබගේත් රුධිර පරීක්ෂණ වාර්තා අසාමාන්‍යනම් කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් නැතත් වෛද්‍ය උපදේශයෙන් තොරව බෙහෙත් නැවැත්වීම කිසිසේත් සිදු නොකළ යුතුය. මොකද මන් අර කලින් කියපු ගොඩක් සංකූලතාඑන්නෙ එක පාරටම හන්ද.

ඉතින් අද මේ ලෙඩා මට කියපු කතාව කතාව අනාගතයේ දවසක ඔබගේ කතාව නොවන්නට දැන් සිට ම වග බලා ගන්න.

ගෙදර හිටපු අයියාට අලුතෙන් ගෙනා මල්ලී කරපු කැත වැඩේ එළිවෙයි !

එදා මට night shift එකක් කරන්න තිබ්බ දවසක්. හොඳට ම වැස්ස. Patientsලා නැති වේවා කියල ප්‍රාර්ථනාවක් එහෙම කරල ඇඳට ගියා විතරයි, ඩොක්ටර් patient කෙනෙක් කියල වැඩ කරන අංකල් කාමරේට එබිල කිවුව.

දනි පනි ගාල සරම ගලෝල formal kit එකට මාරුවෙච්චි මං ඉක්මනට එළියට ආව.

අවුරුදු 7ක විතර පොඩි පැංචෙක්. ඇවිත් හිටියෙ එයාගෙ අම්මත් එක්ක.

කොල්ලට තිබ්බෙ ටිකක් විතර මුරන්ඩු පෙනුමක්.

ඩොක්ටර් මෙයා ඉවරයක් නැතිව වමනෙ දානවා. අද දවසට මුකුත් ම කෑවෙත් නෑ. දැන් වමනෙ දාන්න බඩේ මුකුත් ඇත්තෙත් නෑ. ඒත් ඔක්කාරෙ ගතියෙ අඩුවකුත් නෑ වගේ. සති දෙක්කට කලියෙන් ගෑස්ටික් හැදිල බේතුත් ගත්තා...

මොනවා... අවුරුදු හතේ පොඩි එකාට ගෑස්ටික්...

ඔව් ඩොක්ටර් මෙයාට කෑම කවා ගන්න හරිම අමාරුයි.

අම්ම හැමදාම පරිප්පුයි බතුයි දෙනව ඇති. එතකොට කොහෙද ආසාවෙන් කන්නෙ.

අනේ නෑ ඩොක්ටර්. අපි මෙයාගෙන් අහනවා බත් කන්න බැරිනම් මොනාද කන්න ඕනි කියල. මෙයාට ටිපිටිප් එකක් දුන්නත් කන්නෙ නෑ.

යකෝ. මොකාද ටිපිටිප් කන්න බෑ කියන පොඩි එකා...

මෙතන මොකක් හරි වෙන කතාවක් හැංගිලා තියනවා කියන එක මට ඉවෙන් වගේ තේරුණා...

අම්මේ ඔයාට තව ළමයි ඉන්නවා ද??
ඔව් ඩොක්ටර්. එයාට දැන් මාස 5 යි.
එයා හම්බ වුණාට පස්සෙ ද මේ කොල්ල කන්නෙ බොන්නෙ නැතුව ඉන්ඩ පටන් ගත්තෙ?
ඔව් ඩොක්ටර්. ඊට කලින් නම් මෙයා හොඳට හිටියා...

අම්ම එහෙම කියනකොට ම මට තේරුණා මොකද වෙලා තියන්නෙ කියල...

වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක ව මේ තත්වය හඳුන්වන්නේ siblings rivalry ලෙසයි.

සරලව කීවොත් මේකයි.

ගෙදරක පොඩි එකෙක් ඉන්නවා. ගෙදරට එන හැමෝගෙම මාතෘකාව මෙයා. හැමෝම තෑගි එහෙම ගේන්නෙ මෙයාට. හැමෝගෙ ම ආදරය කරුණාව දිනාගන්න මෙයා තමයි හැමෝගෙ ම සුරතලා. ඔහොම ඉන්නකොට මේ ගෙදරට තව පොඩි එකෙක් ගේනවා. දැන් මොකද වෙන්නෙ. මෙච්චර දවස් හැමෝගෙම සුරතල් පැටිය වෙච්ච ලොකු පුතාගෙන් ඒ අවධානය පොඩි පුතාට ලැබෙනවා. ගෙදරට එන හැමෝම මල්ලි හුරතල් කරාට කවුරුත් අයිය ගැන වැඩිය බලන්නේ නැහැ. අම්මත් වැඩිපුර බලන්නෙ මල්ලි දිහා.

අයියට මේක රුස්සන්නේ නෑ. ටික ටික එයා මල්ලිට ඉරිසියා කරන්න පටන් ගන්නවා. එයා මල්ලිට නිතරම කරදර කරන්න පටන් ගන්නවා. ටිකක් වයසින් වැඩෙද්දී මල්ලිත් එක්ක හේතුවක් නැතුව ම ගහනවා බනිනවා රණ්ඩු වෙනවා. ඒත් එක්කම අර තමන්ගෙන් ගිලිහිච්ච අවධානය ආපහු ගන්න නොකා නොබී ඉන්න වගේ ගොඩක් වැඩ කරනවා.

කලාතුරකින් පොඩි එකෙක් ට මේ තත්වය හොඳට ම වැඩි වෙලා මානසික පීඩන තත්වයකට වුනත් යන්නට පුළුවන්.

මේ පොඩි එකාට වෙලා තිබ්බෙ මේක.

දන්නෙම නැතිව එයාට depression හැදිල. ඒ කිව්වෙ විශාදය.

ලොකු අයට depression හැදුනම පැත්තකට වෙලා ජීවිතේ එපා වෙලා වගෙ හිටියට පොඩි කෙනෙක් ට depression හැදුන ම පෙන්නන්නෙ තරමක වෙනස් රෝග ලක්ෂණ ටිකක්...

බොහෝ විට මොවුන් ආවේගශීලී වෙනවා. නිතරම කලහකාරී වෙන්න තමයි මෙයාල බලන්නේ. නුරුස්නා ගතියත් හොඳට ම තියනවා.

ටික කාලයක් ගියාට පස්සෙ තමයි කනස්සලු ගතිය, හැමදේ ම එපා වෙච්චි ගතිය, නොකා නොබී නින්ද නැතුව ඔහේ බලන් ඉන්න ගතිය වගේ depression වලට ආවේණික රෝග ලක්ෂණ පෙන්නන්නේ.

ඒවා ට අමතරව අත් කකුල් රිදිලි බඩේ කැක්කුම් වගේ රෝග ලක්ෂණත් එන්න පුළුවන්.

ඒ වගේ ලෙඩෙක් ගැන කලින් ලියපු කතාවක් ඇති. අලිබබා කියල. වෙලාවක් තිබුනොත් කියවල බලන්න.

ඉතින් මේ තත්වය ඇති නොවෙන්න නම් කරන්න තියන්නෙ එක එක ළමයට එක එක හැඳි වලින් බෙදන එක නතර කරන එක. විශේෂයෙන් ම ගෙදරට අලුත් සාමාජිකයෙක් එකතු වෙන වෙලාවක.

කොහොමත් ගෙදරට මල්ලි කෙනෙක් ගෙනාවොත් අයියට තියන සැළකිල්ල අඩුවෙනවා. ඒත් මේ දේ හන්ද අයියට දුක හිතෙන එක අවම වෙන විදියට අම්මලා වැඩකරන්න ඕනි.

මල්ලිගේ වැඩ වලට අයියගෙනුත් උදව් ගන්න ඕනි. මල්ලි ගැන පොඩි පොඩි වගකීම් අයියටත් දෙන්න ඕනි. (චූ දැම්මොත් කියන්න වගේ දේවල්)

ඒ වගේම තෑගි එහෙම ගේනකොට මල්ලිට විතරක් ම ගේන්නෙ නැතුව අයියටත් ගෙනත් දෙන්න ඕනි.

අයියට තිබ්බ ආදරය අඩුවෙලා නෑ කියන එක එයාට තේරෙන විදියට ඉන්න ඕනි.

අම්මේ, මෙයාට හැදිල තියන්නෙ මෙන්න මේ ලෙඩේ. මං වෙලා තියන්නේ මොකද්ද කියල පොඩි පැහැදිලි කිරීමක් කළා. මේකට බෙහෙත් දීල විතරක් මදි. මල්ලිට දෙන සැළකිල්ල අයියටත් දෙන්න ඕනි. එයා තනිවෙලා නෑ කියන එක එයාට තේරෙන විදියට ඔයාල එයාට සළකන්න ඕනි. එතකොට ඔය දඩබ්බර ගතිය ඇරිලා යාවි.

හැබයි මේ ලෙඩාට ඔය කියන දේ විතරක් ම කරල මදි. ඉතින් මං මෙයාලව විශේෂඥ ළමා මනෝවෛද්‍යතුමෙක් ළඟට යොමු කිරීමත් කළා.

ඔයාලත් සමහර විට පොඩි කාලෙ දි මේ තත්වෙ අත්දැකල ඇති. ඉතින් වැදගත් ම දේ තමයි ඒ දේ ඔයාලගෙ ළමයිනුත් මේ තත්වෙට පත් වෙන එක නවත්තගන්න එක.

ඒ වගේ ම මේ ළමය වගේ අස්වාභාවික විදියට මුරණ්ඩු ළමයි වගේ ම කලින් කියපු depression වල රෝග ලක්ෂණ තියෙන ළමයි සුදුසුකමලත් වෛද්‍යවරයෙක් හරහා විශේෂඥ මනෝවෛද්‍යවරයෙක් වෙතට රැගෙන යන එකත් වැදගත්.

ඒ වගේ ම ඔයාලත් අලුත උපන් පොඩි එකෙක් බලන්න ගෙදරක ට යනකොට ඒ ගෙදර තව ළමයෙක් ඉන්නවා නම් එයාටත් මොනාහරි දෙයක් අරන් යන්න අමතක කරන්නත් එපා හොඳේ...